Waarom bij nierstenen oppassen met groenten?

Groenten zijn gezond, zou je zeggen. Toch kunnen mensen met nierstenen sommige plantaardige voeding, zoals spinazie en rabarber, beter laten staan. Hier zit namelijk veel oxaalzuur in.

Een lezer schrijft dat hij sinds een paar weken flink is geraakt door een niersteen. In het ziekenhuis kreeg hij te horen dat nierstenen worden gevormd door een combinatie van calcium en oxalaat, ook wel oxaalzuur genoemd. Hij is geschrokken dat zoveel groenten, die in principe als gezond gelden, voor mensen met nierstenen niet goed zijn. “Nooit iets over gelezen in de krant.”

“Dat kan, maar er is heel weinig over oxaalzuur bekend”, zegt Inez Jans, diëtist nierziekten in Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede. “Zo zijn er in Nederland geen analysecijfers bekend over de hoeveelheid oxaalzuur in een specifiek voedingsmiddel. Binnen het landelijk netwerk van diëtisten nierziekten, het DNN, hanteren we analyses van Harvard University.”

Mannen hebben vaker nierstenen

Oxaalzuur is een organisch zuur dat voorkomt in plantaardige voedingsmiddelen. Het hoopt zich op in de bladeren, zaden en vruchten. Zo bevatten spinazie en rabarber grote hoeveelheden oxaalzuur, maar zit het ook in snijbiet, postelein, bietjes, aardappelen en in heel veel noten.

Zo’n 10 tot 15 procent van de Nederlandse bevolking krijgt met nierstenen te maken, mannen twee tot drie keer vaker dan vrouwen, en de kans op herhaling is 50 procent. Die verhoogde kans kan erfelijk bepaald zijn. Mensen met een verhoogde kans op nierstenen raadt Jans dan ook aan deze groenten niet te gebruiken.

Nierstenen kunnen ook ontstaan door te weinig drinken, het eten van veel minder gezonde voeding of bij weinig urineproductie als gevolg van medicijngebruik. Een niersteen bestaat uit een groot aantal kristallen die zich vormen in de urine. Er zijn geen medicijnen tegen: je plast ze uit of je moet geopereerd worden.

Veel pijn

Calcium en oxalaat vormen samen calciumoxalaat, dat ongeveer 75 tot 80 procent van de nierstenen vormt. Hoewel calciumoxalaat-stenen vaak klein zijn, kunnen ze door scherpe randen veel pijn veroorzaken. Jans legt uit: “Bij het verteren van eten komen voedingsstoffen vrij. Kleine stoffen worden via je darmen opgenomen in je bloed. Stoffen die het lichaam niet nodig heeft, zoals oxaalzuur, worden door de nieren uit het bloed gefilterd. Als er te veel afvalstoffen in de urine zitten, kunnen ze aan elkaar plakken en dan ontstaan er nierstenen.”

Vroeger dachten artsen dat mensen met nierstenen weinig calcium moesten gebruiken. “Dat is helemaal niet zo, een normale calciuminname is wel zo verstandig”, zegt Jans. “Zorg er alleen wel voor dat je dit bij een maaltijd doet. Drink bijvoorbeeld een glas melk bij je lunch, of eet een bakje yoghurt na je avondmaaltijd.”

Advies: veel drinken

Ze raadt mensen met nierstenen aan om veel te drinken. “Het algemene advies is om 1,5 tot maximaal 2 liter per dag te drinken. Maar heb je een verhoogde kans op nierstenen, drink dan 2,5 tot 3 liter per dag.”

Niet alleen voor mensen met nierstenen is het oppassen met oxalaatrijke voeding. In combinatie met een gastric bypass (een vorm van maagverkleining) en bepaalde darmziekten kan oxaalzuur ook gezondheidsrisico’s opleveren, zoals nierfalen, zegt Jans. “Gebruik hierbij oxalaatrijke voedingsmiddelen dan ook liever niet.”