InterviewNiels Mulder
Psychiaters betuigen spijt over ‘behandeling’ van lhbti+’ers
Nederlandse psychiaters hebben homo’s, lesbiennes, biseksuelen en trans personen in het verleden veel leed aangedaan. Ze zijn als zieken behandeld, terwijl daar naar huidige inzichten elke grond voor ontbreekt.
Psychiater Niels Mulder, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Psychiatrie (NVvP), sprak donderdag een spijtbetuiging uit op een congres van zijn organisatie. “De tijd is daarvoor rijp”, aldus Mulder, die de verklaring aanbood aan COC Nederland en Transgender Netwerk Nederland.
De verklaring is het sluitstuk van tientallen jaren interne discussie en rekent af met omstreden praktijken uit het verleden. Daarbij is, tot ver in de vorige eeuw, alles wat afweek van heteroseksualiteit en cisgender tot ziek bestempeld.
Dat leidde tot grote psychische nood en droeg bij aan stigmatisering en discriminatie, aldus Mulder. “Mensen zijn zich minderwaardig en afwijkend gaan voelen, wat veel stress en psychische klachten heeft opgeleverd.” Tot op de dag van vandaag kan dat doorwerken, ook buiten de spreekkamer. Psychiaters moeten zich daarvan bewust zijn, vindt hij. “Met onze spijtbetuiging willen we nadrukkelijk naast lhbti+’ers gaan staan en het aangedane leed erkennen. We zien dat mensen dit waarderen en dat het helend werkt. “
Homoseksualiteit gold nog tot 1973 als ziekte
Waarom de Nederlandse psychiaters zo te werk gingen, hing nauw samen met de toen bestaande cultureel-maatschappelijke en religieuze opvattingen. Groot was ook de invloed van de DSM, het van oorsprong Amerikaanse overzicht van psychiatrische stoornissen dat wereldwijd wordt gebruikt. Daarin stond homoseksualiteit nog tot 1973 genoteerd als een ziekte.
“Tegenwoordig weten we natuurlijk beter: ook de opvattingen van de psychiater zijn veranderd”, zegt Mulder. “Maar de zorg die nu gangbaar is, was dat dertig jaar geleden nog lang niet.” Zo zijn homoseksuele mannen tot ver in de vorige eeuw als ‘zedendelinquent’ gecastreerd (de laatste in 1968) en zijn er allerlei schadelijke en nutteloze therapieën als ‘behandeling’ op hen toegepast.
Daarvan zijn nu alleen nog ‘conversietherapieën’ in zwang, zij het niet door psychiaters maar door ‘behandelaren’ uit religieuze hoek. Een praktijk waaraan VVD en D66 met een verbod op ‘homogenezing’ een einde willen maken. De NVvP steunt zo’n verbod.
Veel zelfmoord en psychische problemen
Uiteindelijk moet de spijtbetuiging van de NVvP leiden tot volledig ‘inclusieve psychiatrie’, waarbij behandelaars de problemen van lhbti+’ers goed aanvoelen en die ook bespreekbaar kunnen maken. Dat is nodig, want in deze groep komen relatief veel psychische klachten en suïcides voor.
Binnen de beroepsvereniging bestaan al diverse initiatieven om psychiaters bij te scholen, maar in de opleiding tot psychiater is ‘inclusieve zorg’ nog geen gemeengoed. Volgens Mulder is dat wel wenselijk. “10 procent van de bevolking identificeert zich als lhbti+. Dat ziet iedere psychiater terug in de spreekkamer.”
In de verklaring van de NVvP is een aparte passage opgenomen over transgender mensen. Die hebben geen psychiatrische stoornis, stelt de NVvP. En zo staat het ook niet meer in de DSM. Maar de psychiaters zitten in hun maag met een andere passage uit diezelfde DSM: ‘genderdysforie’, een gevoel van onbehagen over je biologische geslacht, is daarin nog wel als stoornis opgenomen.
Wat dat betekent voor de Nederlandse psychiatrische zorg, wil Mulder bespreken met belangenorganisaties als Transgender Netwerk, omdat hij stigmatisering en discriminatie te allen tijde wil voorkomen.
Op de vraag waarom de NVvP geen excuses aanbiedt in plaats van een spijtbetuiging, zegt Mulder dat excuses alleen in breder maatschappelijk verband mogelijk zijn. “Wat wij als psychiaters de leden van de lhbti+-gemeenschap hebben aangedaan, was onderdeel van een toen bestaande maatschappelijke opvatting waaraan ook ander medische beroepsgroepen, de politiek en bijvoorbeeld ook kerken bijdroegen.”
‘De schaduw van het verleden kan uit de spreekkamer verdwijnen’
“Genderdiverse mensen hebben lang te horen gekregen dat ze psychisch niet in orde zouden zijn, ook van psychologen en psychiaters”, zegt Remke Verdegem, voorzitter van Transgender Netwerk Nederland.
“Daarom is het belangrijk dat dé vereniging voor psychiaters daar nu duidelijk afstand van neemt. Wij hopen dat de mensen om wie het gaat de spijtbetuiging van de NVvP óók luid en duidelijk zullen horen. Wij krijgen regelmatig telefoontjes en mails van mensen die ons vertellen over hun ervaringen. En ook binnen onze eigen organisatie hebben mensen leed ondervonden van de aanpak die de psychiatrie lange tijd hanteerde.”
Verdegem is blij dat de NVvP erkent dat het feit dat genderdysforie in de DSM staat een pathologiserend effect heeft op transgender mensen. Het kan anders, zegt ze.
“Zo schaart de Wereldgezondheidsorganisatie transgender-zijn niet meer onder psychiatrische aandoeningen, maar wordt genderincongruëntie wel besproken in het kader van seksuele gezondheid. De organisatie ziet transgender-zijn niet meer als psychische stoornis, maar als een lichamelijke conditie, net als bijvoorbeeld zwangerschap.” Nederland zou aan die richtlijn een voorbeeld kunnen nemen, aldus TNN.
“Wat er in de psychiatrie of uit naam van de psychiatrie is aangedaan, heeft littekens achtergelaten in de levens van mensen in de regenbooggemeenschap”, zegt ook woordvoerder Philip Tijsma van het COC. “Nu de NVvP spijt betuigt, kan de schaduw van het verleden uit de spreekkamer verdwijnen.” Het COC is blij dat de NVvP zich ook achter een wetsvoorstel schaart om conversietherapie te verbieden. “We rekenen erop dat politiek Den Haag meeluistert, zodat fouten uit het verleden niet herhaald worden.”
Wilt u praten over uw eigen ervaringen? Neem dan contact op met MIND Korrelatie via www.mindkorrelatie.nl
Lees ook:
Van castratie tot elektrotherapie: de gruwelen van de psychiatrie
Psychiater Ben Ruesink en psychiater in opleiding Aike Pronk stonden aan de wieg van de spijtbetuiging van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) voor het leed dat psychiaters lhbti+’ers hebben aangedaan. Ruesink ziet nog steeds de gevolgen van discriminatie en stigmatisering in zijn spreekkamer.
