Operatie aan een versleten meniscus heeft vrijwel nooit zin

Een operatie bij veertigplussers aan een door slijtage gescheurde meniscus – het kraakbeen in het kniegewricht – is zelden zinvol, concluderen onderzoekers van Radboudumc. Verzekeraars zouden die ingreep, ook als deze in het buitenland plaatsvindt, niet meer moeten vergoeden. Dat bespaart al snel jaarlijks 20 miljoen euro.

Zij schrijven dat in een studie in Osteoarthritis and Cartilage, waarvoor allerlei patiëntengegevens uit diverse landen zijn gebruikt – gegevens van vóór en na de ingreep. Het gaat om data van 605 patiënten.

De huidige richtlijn voor orthopeden schrijft al terughoudendheid voor. Veel studies betwijfelen nut en noodzaak van (kijk)operaties bij mensen ouder dan veertig. Fysiotherapie en zelfs een nepoperatie hebben net zoveel effect, is de strekking. Desalniettemin komt het in Nederland nog geregeld voor dat mensen met meniscusklachten op de operatietafel belanden, omdat orthopeden ervan overtuigd zijn dat ze heel goed patiënten kunnen selecteren die wél baat zouden hebben bij de ingreep. In 2018 werd deze ingreep nog 20.000 keer uitgevoerd; nieuwe cijfers zijn de onderzoekers van Radboudumc onbekend.

“Wij hebben orthopeden gevraagd welke criteria zij hanteren”, zegt Gerjon Hannink van Radboudumc. Hij is gespecialiseerd in het onderzoek naar effectiviteit van zorg. “Dan gaat het in totaal om dertien criteria als lichaamsgewicht en leeftijd, maar ook over de locatie van de scheur in de meniscus.” Maar in de data over de 605 patiënten is geen bewijs gevonden dat deze criteria hout snijden: er is geen enkele subgroep gevonden die profijt had. “Er is dus geen groep die juist wel zou moeten opereren.”

Eén uitzondering

Slechts één soort meniscusoperatie is wel te rechtvaardigen, menen de onderzoekers, en dat is als een knie op slot zit of als strekken niet meer kan. “Dan kan je niet anders dan ingrijpen”, zegt Hannink, die er nadrukkelijk op wijst dat het onderzoek zich beperkt tot veertigplussers. “Boven de veertig neemt de schokdempende werking van de meniscus tussen boven- en onderbeen af (degeneratie, een natuurlijk proces) en kan een scheurtje in de meniscus optreden, waar sommigen wel en anderen geen last van hebben – zelfs als bij die laatste groep op scans ook schade aan de meniscus waarneembaar is.”

Dat is anders dan bij een ‘voetbalknie’, een acute scheur in de meniscus ontstaat door een draaibeweging of ongeval tijdens het sporten, war veel jongeren overkomt.

Maar wat is dan de oplossing voor de pijnklachten van oudere patiënten met meniscusproblemen? Volgens de onderzoekers is veel ellende te voorkomen met preventie: let op je lichaamsgewicht, beweeg voldoende. Verder kan een fysiotherapeut je met oefeningen leren hoe je je spieren kan versterken.

Lees ook:

Waarom we van onzinnige zorg af moeten

De coroanjaren waren rustig voor artsen en zorgpersoneel die zich niet bezighielden met Covid-19. Patiënten bleven weg uit spreekkamers van huisartsen en poliklinieken. Artsen, verzekeraars en bestuurders vinden dit het moment om van onzinnige zorg af te komen.