Leger helpt na uitbraak in zorghuis Ede: ‘Met militaire discipline kan je in een week een instelling resetten’

Vier militairen staan sinds een week De Gelderhorst in Ede bij. Dat blijkt genoeg om het zorghuis voor oudere doven weer op orde te krijgen. Dinsdag zijn de drie militaire hygiëne- en preventiegezondheidsspecialisten er alweer voor het laatst. “We zijn ons aan het terugtrekken uit De Gelderhorst”, zegt Anne-Jan Dekker. Alleen de militair verpleegkundige blijft nog, want ook het aantal zieken onder het personeel is met een kwart ongekend hoog.

In uniform tussen bewoners, het is een beeld dat in meer Nederlandse zorginstellingen gebruikelijk zal worden. Want de veiligheidsregio’s Groningen en Twente vragen samen met Noord- en Oost-Gelderland in een brandbrief om hulp van het leger in verpleeg- en verzorgingshuizen. ‘De nood is ongekend hoog’, aldus de brief aan de ministeries van defensie en gezondheidszorg over het stijgend aantal coronapatiënten. Vanavond beslissen de veiligheidsregio’s of ze een formeel hulpverzoek indienen.

Op de website van zorghuis De Gelderhorst voor doven in Ede vat een gebarentolk de feiten samen. Waarom helpt het leger? ‘Vanwege ziekte bij bewoners en medewerkers.’ Maar liefst elf van de zeventig bewoners overleden de afgelopen weken aan Covid. Woordvoerder Monte Gardenier van De Gelderhorst ‘baalt’ van de plotse uitbraak. “Negen maanden lang hadden wij geen enkel ziektegeval.” Bewoners en medewerkers zijn blij met de hulp en voelen zich veiliger. “De militairen kijken anders en deelden allereerst het gebouw op in een schoon en een besmet deel, inclusief looproutes en omkleedruimtes.”

Een transparant spatscherm in plaats van een mondkapje

En ze kijken ook met frisse ogen naar de manier van werken. Omdat communicatie zo belangrijk is met dove bewoners, deden medewerkers vaak hun mondkapje af om begrepen te worden. De militairen zeiden direct dat je beter geen kapje op kunt doen, dan het steeds op- en afzetten. Iedereen gebruikt nu een transparant spatscherm. “Wanneer dat af moet voor de communicatie, is anderhalve meter afstand de norm”, zegt militair Dekker. Hij had nog nooit een dove ontmoet, en was van tevoren sceptisch. “De voertaal is gebarentaal, en ook de helft van het personeel is doof.” Dankzij voldoende tolken weet Dekker inmiddels hoe hij gedag moet zeggen en om koffie kan vragen in gebaren.

“Wij hebben een stappenplan gemaakt en uitgelegd hoe je een zieke totaal moet isoleren en behandelen. Nu kan iedereen ermee aan de slag”, zegt Dekker. De militairen begeleiden de medewerkers in het omgaan met de strakke regels. “Militairen zijn veel strenger. Ze drillen echt, en precies dat is nu nodig”, zegt woordvoerder Gardenier. “Wij zijn goed in snel iets duidelijk maken”, zegt Dekker erover: “Veel ging heel goed, een deel was te verbeteren. Nu is alles veel duidelijker. Het is absoluut mogelijk om in een week een zorghuis te resetten.” Wat de reden van de uitbraak is, weet De Gelderhorst niet.

‘Even het leger inschakelen’

Bij de eerste golf beoordeelde Defensie verschillende verzoeken separaat. Begin november is de bulk van het medisch personeel – 160 mensen – ingezet in Universitair Medisch Centrum Utrecht. “Het idee is dat onze centrale inzet via patiëntenspreiding een effect zal hebben op het hele land”, vertelt majoor Roel van de Wiel. ‘Even het leger inschakelen’ is nog niet zo eenvoudig. Ook de medische personeelspoule die na ‘Utrecht’ overblijft bij Defensie is van beperkte omvang. “Wij blijven elke aanvraag bekijken”, zegt Van de Wiel. “Het moet uitvoerbaar zijn, op een goed bereikbare locatie. En er moet een dringende noodzaak bestaan, en geen enkele andere civiele inzet mogelijk zijn.”

Van maart tot eind mei hielpen achttien medisch geschoolde militairen al in ziekenhuis de Gelderse Vallei in Ede. In Ede, Barneveld en omringende dorpen is het aantal besmettingen ‘zeer ernstig’, zegt wethouder Leon Meijer (CU) van gezondheidszorg, waardoor de personeelssituatie ‘nijpend’ is. Inzet van het leger vindt hij logisch bij rampen en een crisis zoals de huidige: “Wellicht zijn er nog meer zorghuizen waar door bovenmatig ziekteverzuim de zorg aan kwetsbare inwoners in gevaar komt, en inzet van het leger nodig zal blijken.”

De problemen in Gelderland zijn zo groot, dat soms het personeel gevraagd is terug te komen van kerstverlof, meldde het Regionaal Overleg Acute Zorgketen Oost. Onder de zorgregio vallen de ziekenhuizen Gelderse Vallei in Ede, maar ook Rijnstate in Arnhem. Rijnstate had tijdens de eerste golf militairen over de vloer, maar vraagt nu geen bijstand. “De ervaringen waren wisselend”, aldus woordvoerder Maurice Velthuis. “Soms waren we erg tevreden, soms viel het tegen.” Elk ziekenhuis heeft zijn eigen werkcultuur. “Als je snel onder druk beslissingen met een nieuwe partij moet nemen, werkt dat niet altijd even soepel. Maar we waren zeker blij met de extra handjes”, zegt Velthuis.

Het Rijnstate had net het maandagochtend-corona-crisisoverleg. De woordvoerder houdt zich verre van een vergelijk met een zorghuis dat nu pas schone en besmette afdelingen gaat scheiden. “Dat proberen wij al maanden. Maar overal waar regels zijn, zie je overtredingen. Het is niet zo dat wij geen fouten maken.”

Vaccinatiepercentage

Geloof kan bij het inenten een rol gaan spelen. Wethouder Meijer uit Ede doet zijn best gelovigen te overtuigen van het nut van vaccineren: “Als christenen zou juist de boodschap moeten gelden om elkander lief te hebben. Daarom moet je je voor elkaar, je familie en de buren laten inenten.” De harde waarheid is dat in naburige dorpen als Wekerom en Ederveen het vaccinatiepercentage laag ligt met 70 respectievelijk 65 procent, aldus Meijer. “Bij ons in Ede is het 87 procent, nog steeds minder dan de gewenste 94, 95 procent.”

De komende weken hoopt Meijer de antivaccin-houding bij meer inwoners te kunnen doorbreken. “Ook ik leg mijn leven in handen van God, maar ik draag toch een autogordel”, vergelijkt hij.

Lees ook:

Negen van de tien coronabrandhaarden zijn christelijke gemeentes

In christelijke dorpen rukt het coronavirus op. Het RIVM waarschuwt de gemeenten voor het grotere risico.