Hoe Marc, ‘de patiënt uit Düsseldorf’, van zijn hiv-infectie genas

Bij aankomst in het UMC Utrecht stelt hij zich voor met zijn voornaam: ‘Marc’. Zijn achternaam houdt hij voor zich. Want de komende week is hij wereldnieuws en dat maakt hem nerveus. Een foto? Oké, maar dan alleen van opzij, anders krijgt hij probleem met een Duitse krant die de primeur claimt. Maar praten wil hij wel, ‘de patiënt uit Düsseldorf’, zoals hij in de medische wereld heet.

De 53-jarige man uit Duitsland is voor zover bekend de derde patiënt die is genezen van hiv. Hij onderging daartoe een stamceltransplantatie, net als twee anderen die genazen in 2008 en 2010. Wereldwijd hebben ruim 30 miljoen mensen een hiv-infectie.

“In 2008 stelde de dokter bij mij hiv vast. Hij zei: ‘Maak er vooral geen probleem van, wij gaan nog meemaken dat hiv gewoon te genezen is’.” Marc dacht dat zijn arts dat zei om hem gerust te stellen. Want het stigma op hiv is nog steeds groot, zegt Marc. Hiv is tegenwoordig goed te behandelen, maar wordt nog steeds geassocieerd met de dodelijke aidsepidemie van de vorige eeuw. Marc: “Dan duiken altijd die verschrikkelijke beelden op van de jaren tachtig. Ik vertelde dus alleen goede vrienden dat ik hiv had, niet mijn familie.”

Zijn huisarts kreeg gelijk. Maandag maakt het tijdschrift Nature Medicine wereldkundig dat hij officieel genezen is verklaard. Daar ging wel een loodzwaar traject aan vooraf, zegt Marc.

Hiv-lichaamscellen aangevallen en opgeruimd

In 2010 belandt Marc in het ziekenhuis met acute leukemie. Mensen met hiv lopen daarop een verhoogde kans, leert de statistiek. De ziekte was levensbedreigend, vooral toen chemotherapie niet aansloeg en er dus alleen stamceltherapie restte. Daarbij is gekozen voor specifieke stamcellen, afkomstig van donoren met een gendefect: een zeldzame genmutatie, die de dragers immuun maakt voor hiv-infecties. Deze mutatie komt voor bij 1 à 2 procent van de stamceldonoren uit Midden- en Noord-Europa.

Dat bleek een gouden greep. Marc is tot op heden kankervrij, en er gebeurde precies wat zijn behandelaren hoopten: door de stamceltherapie werden zijn ‘oude’, met hiv-besmette lichaamscellen aangevallen en opgeruimd. Nieuwe cellen, onbevattelijk voor hiv, kwamen daarvoor in de plaats. Zo herhaalde zich wat in 2008, min of meer bij toeval, was gebeurd bij een patiënt uit Berlijn en later ook bij een patiënt uit Londen.

Zijn behandeling kreeg Marc in het medisch centrum van de Heinrich Heine Universiteit van Düsseldorf. Op de achtergrond werkten talloze wetenschappers aan zijn genezing, allen verenigd in het Europese IciStem-project.

Dat project, deels gefinancierd door het Aidsfonds, is in het leven geroepen om de kans op hiv-genezing bij zo’n vijftig patiënten via stamceltransplantatie te onderzoeken. Een derde van de patiënten is inmiddels overleden, vooral omdat hun kanker terugkwam. UMC Utrecht coördineert het IciStem-project in Nederland. “Wij deden bijvoorbeeld veel onderzoek naar virusresten”, zegt viroloog Anne Wensing van het UMC Utrecht. “We vinden nog steeds een klein restantje hiv-virus in het lichaam van Marc, maar de genetische code daarvan is niet meer heel.” Labonderzoek laat zien dat dit ongevaarlijk is.

Groot feest met een speciale gast

Uiteindelijk is wel het doel van al het onderzoek om mensen als Marc simpeler te genezen, dus zonder de zware en dure kankerbehandeling en stamceltherapie. Wensing: “Dat is nodig want wereldwijd berust de bestrijding van hiv op dezelfde medicijnen. En omdat we weten dat virussen muteren, weten we dat we het vroeg of laat niet meer redden met die medicatie.”

En Marc? “Ik voel me genezen van hiv, maar ben bang voor terugkeer van de kanker”, zegt hij. Bovendien heeft hij diverse fysieke klachten overgehouden aan de kankerbehandeling, zoals vermoeidheid, geheugen- en netvliesproblemen. “Ik ben niet meer de oude Marc, maar kan gelukkig nog wel wandelen met de hond en ik werk parttime.” Vorige week gaf hij wel een groot feest, om te vieren dat hij tien jaar geleden met succes tegen leukemie is behandeld. Met als speciale gast: zijn stamceldonor.

Lees ook:

Aantal hiv-besmettingen neemt toe in steeds meer landen, maar bestrijding stagneert

Dit jaar zijn er in tientallen landen meer hiv-besmettingen geregistreerd dan vorig jaar.Ondertussen stagneert de bestrijding ervan.