Zorgkosten
Hét antwoord op de stijgende zorgkosten: gezonder leven. Maar waarom lukt dat maar niet?
Iedere Nederlander gaat de komende jaren fors meer betalen aan zorg. Een betere leefstijl kan die kosten beteugelen, maar goede preventie komt moeizaam van de grond.
Als het beleid niet rigoureus verandert, betalen alle Nederlanders samen over veertig jaar drie keer zoveel aan zorg als nu. Die boodschap kwam deze week van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), een van de belangrijkste adviesorganen van het kabinet.
Het goede nieuws: die zorgkosten kunnen we drukken door gezonder te leven. Maar er is ook slecht nieuws: dat weten we al jaren. Toch schiet het niet op met die omslag naar een betere leefstijl, en naar zorg die meer is gericht op voorkomen in plaats van genezen.
Veel ouderdomsziektes hangen samen met overgewicht
“Ik zie, aan het eind van de lijn, de effecten van een ongezonde leefstijl”, zegt intensive care-arts Eric van de Visse van het Dijklander Ziekenhuis in Hoorn en Purmerend. Corona heeft volgens hem aangetoond hoe belangrijk gezond leven is: patiënten met overgewicht kwamen vaker op de intensive care. “Ook veel ‘ouderdomsziektes’, zoals we ze noemen, hangen samen met overgewicht. Denk aan sommige gewrichts- en hartklachten”, zegt Van de Visse.
Staatssecretaris Paul Blokhuis probeerde die ziektes aan te pakken door afspraken te maken met het bedrijfsleven in het preventieakkoord. Onder andere voedingsmiddelenmakers beloofden hun producten gezonder te maken.
Vrijwillige afspraken hadden onvoldoende effect
Voor 2020 waren in het akkoord 39 doelen afgesproken, waarvan maar een derde is gehaald, zo bleek in juni. Zo neemt het aantal jongeren met overgewicht nog altijd toe. Het doel om het aantal calorieën in frisdranken van A-merken te verlagen is gehaald, maar bij veel andere producten is dat niet gelukt.
Voor de verkiezingen riepen vier gezondheidsorganisaties en Unicef op om suiker, vet en zout wettelijk aan banden leggen, bijvoorbeeld met een suikertaks. Ook willen ze een verbod op reclame voor ongezond eten gericht op kinderen.
Intensivist Van de Visse is voorstander van hard ingrijpen door een nieuw kabinet. “Vrijwillig gebeurt dit niet”, stelt hij. “De industrie heeft er te veel belang bij ons producten te verkopen met te veel vet, suiker en zout.”
Soms zijn leefstijlingrepen opvallend effectief
Daarnaast kunnen zorgverleners patiënten helpen om gezonder te leven. Soms blijkt een aanpak opvallend effectief, zoals een leefstijlprogramma voor patiënten met diabetes type 2. Verpleegkundigen en diëtisten helpen deelnemers gezonder te eten en meer te bewegen. In een proef met ruim tweehonderd deelnemers zorgde dat ervoor dat 90 procent minder medicatie kon slikken of betere bloedwaarden kreeg. Bij de helft was dat zelfs allebei het geval.
Toch speelt preventie in de zorg nog steeds ‘een marginale rol’, zo schreven zorgverzekeraars CZ, Menzis en Zilveren Kruis in een stuk dat ze naar de formatietafel voor het nieuwe kabinet stuurden. “Ons zorgstelsel beloont het behandelen van ziekte en niet het bevorderen van gezondheid.”
Volgens de verzekeraars is er in artsenopleidingen nog onvoldoende aandacht voor preventie, en worden in het basispakket - dat door de Rijksoverheid wordt vastgesteld - te weinig leefstijlprogramma's vergoed.
Amerikaans onderzoek: mogelijk een kwart van de zorgkosten te voorkomen
Welk deel van de zorgkostenstijging is met gezonder leven te voorkomen? Voor Nederland is dat lastig te zeggen. Amerikaans onderzoek vorig jaar in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet, geeft enig idee van de mogelijke omvang – al is de Amerikaanse situatie natuurlijk niet helemaal te vergelijken met de Nederlandse.
De onderzoekers koppelden vorig jaar 84 risicofactoren aan ziektelast en zorgkosten. In de vergelijking zaten niet alleen leefstijlfactoren als (over)gewicht en bloeddruk, maar ook luchtvervuiling en andere omgevingsrisico’s. Samen zorgden die voor de helft van de ziektelast, en ruim een kwart van de zorgkosten, concludeerden de onderzoekers.
Lees ook:
Gezondheidsclubs willen wetgeving tegen ongezond voedsel. ‘Anders heeft in 2040 twee derde van de bevolking overgewicht’
De industrie doet zelf niet genoeg. Een nieuw kabinet moet hard ingrijpen tegen suiker, zout en kinderreclame voor ongezond eten, zeggen Unicef en vier gezondheidsfondsen.
