Overlijden
Het aantal duo-euthanasieën is vorig jaar verdubbeld
Meer stellen krijgen gezamenlijk euthanasie, zo blijkt uit het jaarverslag van de euthanasiecommissies.
Partners die allebei ernstig ziek zijn, kunnen ervoor kiezen samen te overlijden. Meer paren dan voorheen regelen zo’n gezamenlijke euthanasie, zo blijkt uit de jaarcijfers van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie. Vorig jaar waren het 17 stellen, oftewel 34 patiënten. Dat is bijna een verdubbeling: in 2018 waren het 9 stellen (18 patiënten).
Van voor 2018 zijn er geen cijfers, maar de toetsingscommissies zien al enkele jaren een toename. Dat was de reden om het aantal ‘duo-euthanasieën’ sinds twee jaar wel te tellen. “Het zijn vaak patiënten die bij wijze van spreken allebei schuin staan, maar wel schuin tegen elkaar. Zo redden ze het net. Maar als je de een weghaalt, valt ook de ander om”, zegt Jacob Kohnstamm, voorzitter van de gezamenlijke toetsingscommissies.
Na een lichte daling in 2018 is het totale aantal euthanasiegevallen vorig jaar weer iets gestegen, met 3,8 procent tot 6361, zo blijkt uit het jaarverslag. Dit is minder dan in recordjaar 2017, toen 6585 keer euthanasie werd verleend. Daarmee lijkt het aantal euthanasieën te stabiliseren, na jaren van toename.
Zware zorgvuldigheidseisen
Een ‘duo-euthanasie’ blijft zeldzaam: het gaat om slechts een half procent van alle euthanasie-gevallen. Kohnstamm benadrukt dat beide partners onafhankelijk van elkaar moeten voldoen aan alle zorgvuldigheidseisen uit de euthanasiewet. Bij ieder moet sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, veroorzaakt door ziekte. Het komt zelden voor dat dat voor twee partners tegelijk geldt.
Volgens de euthansiecode moeten artsen er bovendien op letten dat er ‘geen oneigenlijke druk’ is van een van de partners op de ander. Na de eigen arts (of artsen) van het paar, beoordelen twee onafhankelijke artsen het verzoek van beide partners afzonderlijk.
“Een heikele kwestie is: in hoeverre wil de ene dood doordat de ander ook dood wil”, zegt Bert Keizer, specialist ouderengeneeskunde en Trouw-columnist. “In theorie mag dat niet meespelen. Een voorbeeld: een man dementeert en zijn vrouw krijgt darmkanker. Zonder haar moet hij naar het verpleeghuis. Als zij nog verder had geleefd, had hij ook doorgeleefd. Toch mag je van de toetsingscommissie in zo’n geval euthanasie verlenen. En dat vind ik terecht. Zo’n man lijdt al, en zodra zij is overleden staat hem alleen maar ellende te wachten.”
Romeo en Julia
Theo Boer, hoogleraar ethiek van de gezondheidszorg aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen, vindt dat duo-euthanasie mogelijk moet zijn, bijvoorbeeld bij partners met vergevorderde kanker. Maar hij wordt ‘somber’ van de toename. “Voor de trend van ‘als jij gaat, ga ik ook’, zoals het verhaal van Romeo en Julia, moeten we op onze hoede zijn.”
“Vaak heeft een van de twee een langere levensverwachting, en speelt ook rouw mee in de doodswens. Dat is vanuit het perspectief van de patiënt heel begrijpelijk, want de dood van je partner zet je leven op zijn kop. Het effect is vergelijkbaar met dat van een depressie”, zegt Boer. Rouw is geen medische reden voor euthanasie, en kan het beoordelingsvermogen van een patiënt vertroebelen, waarschuwt Boer.
Kohnstamm stelt dat euthanasie alleen verleend wordt op basis van lijden met een medische grondslag. Alle casussen van duo-euthanasie zijn volgens de toetsingscommissies zorgvuldig verlopen.
Dick Bosscher, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, vindt het mooi dat verzoeken om duo-euthanasie gehonoreerd kunnen worden. De stijging komt volgens hem doordat meer mensen bekend zijn met de mogelijkheid.
Marianne en Willem Meuwese stierven hand in hand
Marianne en Willem Meuwese deden sinds hun pensioen alles samen. Ze schilderden allebei. Ze bezochten kunstbeurzen. En ze gingen, toen ze nog gezond waren, ieder jaar een maand naar New York, om musea te bezoeken. Op 17 december vorig jaar overleden ze. Hij, vroeger projectontwikkelaar, was 70. Zij, voormalig logopediste, 68.
Allebei waren ze ernstig ziek. “Dat ze in aanmerking kwamen voor euthanasie, was duidelijk”, zegt oudste zoon Harm (44). Dat partners allebei tegelijk aan de euthanasiecriteria voldoen, is uitzonderlijk, weet hij. “Je zou bijna zeggen: hoe hebben ze het voor elkaar gekregen.”
Willem was al twee jaar ziek. Hij had kanker in zijn staartbeen. Net toen hij aan de beterende hand leek, kreeg Marianne een epileptische aanval. Een hersentumor bleek de oorzaak. Niet lang daarna was ook de kanker bij haar man terug.
“In oktober vorig jaar vierden we hun veertigjarig huwelijk. We hoopten dat ze allebei nog wat tijd zouden hebben”, zegt Roel Meuwese (40), hun jongste zoon. Eind oktober werd duidelijk dat de laatste stamceltransplantatie van Willem niet was aangeslagen. Marianne kreeg begin december een tweede epileptische aanval. De kanker groeide snel.
“Mijn moeder had altijd graag controle. Nu leefde ze met een constante angst voor een aanval, en voor de gevolgen daarvan”, zegt Harm. “De tumor zou allerlei dingen gaan wegdrukken. Zo zou ze er steeds meer aan overhouden en misschien wel in coma raken.” Haar grootste angst was dat ze niet meer om euthanasie kon vragen.
Bij Willem was er minder tijdsdruk, maar ook voor hem werd de ziekte moeilijker te dragen. Er vielen lichaamsfuncties uit. “Hij had hevige pijn, veel meer pijn dan wij meekregen”, zegt Harm.
Begin december legde het echtpaar de vraag voor aan hun zoons. Wat zouden zij ervan vinden als hun ouders samen zouden gaan? “Voor ons was het duidelijk”, zegt Harm. “Hun lichamen waren op. Stel je voor dat een van de twee nog een korte tijd zonder de ander door had gemoeten. Dat was voor hen allebei verschrikkelijk geweest.”
’s Ochtends ontbeten ze met hun zoons. Na de koffie gingen ze naar de slaapkamer. Daar gaven ze elkaar nog een knuffel, en bedankten elkaar voor het mooie leven. Ze dronken zelf het euthanaticum, onder begeleiding van de huisarts, hun zoons om hun bed. Ze stierven hand in hand, vertelt Roel. “Mijn moeder, altijd in controle, pas nadat ze zag dat mijn vader in slaap gevallen was.”
Lees ook:
‘Euthanasie bij kinderen is moeilijk, dat moet zo blijven’
Ethicus Theo Boer is niet tegen euthanasie bij kinderen, maar wel tegen wettelijke regels daarvoor. ‘Als een kind ondraaglijk lijdt, moet je verregaande palliatie kunnen toepassen.’
Jacob Kohnstamm: Euthanasie is geen recht
Er wordt weer vaker euthanasie verleend, maar in 2018, een jaar vol discussie over euthanasie, daalde het aantal euthanasiemeldingen juist. Of het een met het ander te maken had? Lees het interview terug met Jacob Kohnstamm, voorzitter van de euthanasiecommissies.
