Goed nieuws: geen reclames van Big Pharma meer in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde

In 1972 begon ik met de studie geneeskunde. Het duurde even voordat ik een eerste blik wierp in medische tijdschriften. Ik had eerder filosofie gestudeerd. In die studie werd je vanaf dag één de tijdschriften in gestuurd. Tijdschriften die vrijwel uitsluitend gevuld waren met vervelende teksten over grote denkers, meestal geschreven door aanmerkelijk kleinere denkers. Je trof daar echter geen reclames. Er waren geen advertenties in de stijl van ‘Neem toch Heidegger’ of ‘Aarzelt u over God? Lees Kierkegaard’ of ‘Bent u zeker over God? Probeer Nietzsche’.

In de geneeskunde ligt dat anders. Toen ik voor het eerst bladerde in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (opgericht in 1856) schrok ik me een ongeluk. Voordat ik met de studie begon dacht ik in alle ernst dat geneeskunde een wetenschappelijke discipline was waarbinnen advertenties niets kunnen betekenen omdat de therapieën die men biedt niet gebaseerd zijn op de quatsch waarmee wasmiddelen worden aangeprezen. Wat artsen patiënten aanbieden is gebaseerd op klinisch onderzoek met eenduidige uitkomsten.

Oprekbare begrippen

Dacht ik. Dat morfine helpt tegen pijn hoef je niet in een reclameboodschap te verkondigen, want we weten het al 5000 jaar via heel erg veel ervaring. Ik heb er jaren over gedaan om de aard van de medische praktijk wat beter in de gaten te krijgen. Er is wel degelijk een wetenschappelijke kern waarbinnen de behandeling die je aanbiedt aantoonbaar zinvol is. Maar je hebt het nog niet gezegd of ‘aantoonbaar’ en ‘zinvol’ blijken oprekbare begrippen te zijn. En dat oprekken gebeurt omdat de dokter niet kijkt naar een machine die moet blijven draaien, maar naar een mens met gevoelens van angst, hoop en liefde.

Bij de dokter is de meeste van deze niet zelden angst, in de patiënt, en soms ook in de dokter.

Veel geneeskunde is eigenlijk nep. Een alledaags voorbeeld: u hoest meer dan anders, u bent een beetje grieperig. Koorts? Nah, niet echt. Toch maar naar de dokter. Zij beklopt en beluistert uw longen en u krijgt antibiotica.

Maar nu de wetenschap: kloppen en luisteren helpt niet om uit te maken of het om een virus of een bacterie gaat. Als ze een bacterie vermoedt dan moet ze een beetje opgehoest slijm naar het laboratorium sturen om te kijken welke bacterie het is en welk antibioticum zou helpen. Uitslag over twee dagen. Dit doet vrijwel niemand. Te veel werk en zéér onbevredigend voor u, want u bent niet van ijzer en voelt zich zonder antibioticum het bos in gestuurd.

Antibiotica op de voordeur

Voor virusdiagnostiek geldt hetzelfde. Mocht het een virus zijn dan kunt u de antibiotica net zo goed op de voordeur plakken.

De medische praktijk draait niet alleen om wetenschap. Er komen heel veel andere aspecten bij: angst, bijgeloof, medelijden, machtsstreven, cynisme, geldhonger en natuurlijk hoop. De advertenties die me zo tegenstaan laten dat nog eens onweerlegbaar zien. Ze zijn de perfect uitgedachte cynische reactie op de angst en de hoop in arts en patiënt, met een homeopathische hoeveelheid wetenschap als voetnoot.

Artsen blijken precies even weerloos te zijn tegenover geneesmiddelreclames als tieners tegenover kledingmerken of smartphone-advertenties. Vandaar dat Big Pharma daar honderden miljoenen tegenaan gooit om vervolgen miljarden te verdienen. Zij zijn er meesters in om wetenschappelijke geneeskunde te veranderen in de lulligste vorm van drogisterij terwijl jij het idee houdt dat het nog steeds over echte geneeskunde gaat. U kent de drogisterijreclame wel met het geruststellende maar stompzinnige refrein: ‘A. Vogel helpt’. Het spijt me dit te moeten melden maar in medische tijdschriften vind je precies dezelfde teksten rond medicijnen die niet op deze manier verkocht zouden moeten worden.

Bij nascholingen wordt vaak het valse evangelie gepredikt

En toen kwam het goede nieuws: het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde heeft met ingang van het nieuwe jaar besloten geen advertenties meer te zullen toelaten ‘voor farma-gesponsorde reclames voor geneesmiddelen en nascholingen’. Die nascholingen zijn belangrijk, want daar wordt vaak het valse evangelie gepredikt, op overdreven prettige locaties tegen veel te lage kosten voor de te bedriegen deelnemers. Als actuele illustratie van de kwestie meldt de hoofdredacteur, Marcel Olde Rikkert, hoogleraar geriatrie in het Radboud in Nijmegen: ‘De succesvolle coronavaccins hebben hun weg heel snel gevonden. Zonder reclame, maar gewoon door de grote maatschappelijke vraag, en door onafhankelijke toetsing van het door farma geleverde effectiviteitsbewijs.’