Geen spoed voor patiënt Alexander: zijn maagverkleining gaat op de lange baan

Alexander Rook (39) was al een week bezig met het Modifast-crashdieet, dat nodig was in de twee weken voor een maagverkleining. Op zijn werk, in een verpleeghuis, was hij voor de operatie en het herstel al uitgeroosterd. Die ochtend had hij zelf nog met ziekenhuis ZGT in Almelo gebeld. Ja, zijn operatie stond nog op de planning. Maar later die dag belde de planner van ZGT toch dat zijn ingreep van 26 oktober werd uitgesteld. Tot wanneer is nog niet bekend. “Ik sta nu in de wachtstand”, zegt Rook.

Chirurg Tim Verhagen knikt in zijn spreekkamer naar de iPad, waarop Rook zijn verhaal doet via een beeldverbinding. “Dit zijn patiënten die niet meer afvallen, al zouden ze hun leven lang diëten. Ze hebben echt een operatie nodig, die zou ik hen het liefst geven. Maar dat gaat nu even niet.” Het uitstel is pijnlijk, vindt Verhagen, omdat patiënten veel offers brengen voor de operatie. Voor ze onder het mes kunnen, moeten ze bijvoorbeeld hun levensstijl aanpassen.

Overal in Nederland gaan planbare operaties zoals deze op de lange baan door de toestroom van coronapatiënten. In ZGT is nu 20 tot 30 procent operatiecapaciteit minder. Er liggen rond de veertig covidpatiënten. Ook in de rest van het land is nu zo’n 27 procent van de reguliere zorg geschrapt. Op – vooralsnog – het hoogtepunt van de tweede golf, twee weken geleden, was dat nog zo’n 35 procent.

In ZGT gaat het vooral om maagverkleiningen en andere ingrepen bij obesitas, oftewel bariatrische chirurgie. Het ziekenhuis is daarin gespecialiseerd. Normaal gesproken zijn er wekelijks zo’n twintig van dit soort operaties. Nu gaan alleen de spoedoperaties door, bij patiënten die complicaties hebben na een eerdere ingreep.

Een vinger aan de pols

Hoe schadelijk het uitstel precies is, is lastig te zeggen. “Morbide obesitas leidt tot een verminderde levensverwachting”, zegt Verhagen. “Het is lastig te zeggen wat een uitstel van bijvoorbeeld een half jaar nu precies aan gezondheidsschade met zich mee brengt. Maar je kunt je wel voorstellen dát het schade oplevert.”

Ook wat landelijk precies de schade was van alle uitgestelde zorg dit voorjaar, is nauwelijks vast te stellen. Wel zijn artsen het erover eens dát het uitstel complicaties en blijvende gezondheidsschade met zich mee heeft gebracht. Vooral kankerpatiënten worden daarbij vaak genoemd.

Het uitstellen van zorg gaat nu in alle ziekenhuizen beter doordacht, zegt Robert Sie, vicevoorzitter van de Federatie Medisch Specialisten (FMS). Anders dan dit voorjaar loopt de poliklinische zorg door, zodat artsen hun patiënten blijven zien en een vinger aan de pols kunnen houden. Ook de bevolkingsonderzoeken naar kanker zijn deze keer niet gestopt.

Verder was er in het voorjaar alleen het onderscheid tussen (semi-)acute zorg, nodig direct of binnen een week, en planbare zorg, die langer kan wachten. De meeste planbare zorg werd uitgesteld. Nu onderscheidt de artsenfederatie vijf klassen. Zorg die niet meteen, maar wel binnen zes weken nodig is, heeft een eigen categorie. En anders dan dit voorjaar gaat ook die zorg grotendeels door. Het gaat dan bijvoorbeeld om operaties bij darmkanker en om chemo- en immunotherapie.

De achterstand van de eerste golf

Voor Rook biedt dat geen soelaas, zijn operatie kan relatief veilig worden uitgesteld. Rook, die 145 kilo weegt, blijft er ‘nuchter’ onder, zegt hij. “Ik heb er begrip voor. Ik zou ook nu niet geopereerd willen worden, nu het zo druk is, en personeel misschien gestresst is. Dan liever wat later.” Maar vervelend is het wel, bevestigt hij.

Er is altijd een kleine wachtlijst voor bariatrische chirurgie bij ZGT, maar inmiddels is die opgelopen tot 100 mensen. Daar zitten ook patiënten bij van wie de operatie in de eerste golf is afgezegd, en die nu weer niet kunnen worden geholpen.

Tijdens de zomermaanden lukte het Verhagen en zijn collega’s om tijdelijk vijf operaties per week extra te doen, om de achterstand van de eerste golf in te halen. Het wegwerken van de nieuwe wachtlijst is geen kwestie van weken, maar van maanden.

Lees ook:

‘Mijn operatie heeft officieel geen haast, maar voor mij wel’

Met het volstromen van de ziekenhuizen komt niet-coronagerelateerde zorg opnieuw in het gedrang. Uitstel van operaties bezorgt de betrokkenen pijn, zowel fysiek als mentaal.

Corona kost ook andere patiënten het leven

Hoeveel levens kost de corona-epidemie bij Nederlanders die niet besmet zijn met het virus? Het is een vraag die onmogelijk te beantwoorden is. Maar veel artsen gaan ervan uit dat ze er zijn: verborgen slachtoffers van deze pandemie.