Familie vaker akkoord met donatie onder nieuwe donorwet

Nabestaanden geven vaker toestemming voor orgaandonatie onder de nieuwe donorwet. Dat blijkt uit cijfers over de uitkomst van gesprekken tussen arts en naaste. In de afgelopen twee jaar was de familie in ongeveer 60 procent van de gevallen akkoord met donatie. In 2018 en 2019 lag dat percentage rond de 45 procent, zo blijkt uit een analyse van Trouw met cijfers van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS).

De nieuwe donorwet ging twee jaar geleden in. Bij iedere volwassene die niet zelf een keuze maakt en doorgeeft, staat nu in het register dat die ‘geen bezwaar’ heeft tegen donatie. Dat geldt voor bijna een kwart van de 18-plussers. Artsen gaan wel altijd in gesprek met nabestaanden.

‘Vroeger zeiden we tegen familie: u moet de keuze maken’

“Vroeger stond bijna 60 procent niet in het donorregister”, zegt Farid Abdo, intensivist op het Radboudumc. “In al die gevallen moest je het gesprek zo voeren: ‘Uw dierbare staat niet geregistreerd, maar kán organen doneren. U moet de keuze maken.’” Volgens Abdo is dat voor veel familieleden een te moeilijke vraag op dat moment. “De helft weet niet wat hun dierbare wil.”

Bij de familie van overledenen uit de ‘geen bezwaar’-groep voert Abdo dat gesprek nu anders. Hij zegt: “Er staat een toestemming in het donorregister, in de vorm van een ‘geen bezwaar’. Hebben jullie het daar ooit over gehad?” Als een naaste weet dat de overledene geen organen wil doneren, dan volgt Abdo die wens. Als nabestaanden twijfelen over de keuze van de donor, dan vraagt hij of donatie in hun ogen ‘past’ bij de overledene. Als dat zo is, en als de donatie niet leidt tot psychische problemen bij nabestaanden, dan kan die doorgaan.

Bij ‘geen bezwaar’ gaat de familie vaker akkoord

Dat verschil in aanpak heeft effect. Ruim vier op de tien keer laten naasten de donatie van een overledene met een ‘geen bezwaar’-registratie doorgaan. In het oude systeem, bij een overledene die niet in het donorregister stond, gaven naasten in drie op de tien gevallen toestemming.

Er is nog een tweede verandering, met een groter effect op de uitkomst van de donatiegesprekken: de groep die zichzelf wél actief als donor heeft geregistreerd, is de afgelopen jaren gegroeid. Ook dan volgt altijd een gesprek met de familie. Die kan de donatie bij ernstige bezwaren nog blokkeren, maar dat gebeurt slechts in ongeveer 15 procent van de gevallen.

De aandacht voor de nieuwe wet leidde in het register tot meer ‘nee’s’ (nu 31 procent), maar ook tot meer ‘ja’s’ (nu 34 procent). Daarnaast heeft 11 procent doorgegeven de keuze aan een naaste te laten.

‘We kunnen de wens van de overledene beter naleven’

Wat Abdo betreft, is het grotere aantal registraties het grootste voordeel van de nieuwe wet. “Er is meer duidelijkheid. Je hoeft families minder te belasten op een moeilijk moment, en we kunnen effectiever de wens van de overledene naleven.”

Overigens vallen ook na instemming van de familie nog donoren af, om medische redenen. Vorig jaar waren er in totaal 668 potentiële donoren, 394 keer stemde de familie in na een gesprek. Bij 285 overledenen werden daadwerkelijk een of meer organen uitgenomen. Daarmee konden 860 patiënten op de wachtlijst worden geholpen. Dat zorgde voor een afname van de wachtlijsten voor een aantal organen. Abdo is ervan overtuigd dat het hoge aantal donaties deels te danken is aan de nieuwe wet.

De Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) wil nog geen conclusies trekken over het effect van de donorwet. Daarvoor is de wet er pas te kort, zegt de NTS, die een officiële evaluatie wil afwachten.

De stichting verwacht dat het aantal donaties verder stijgt als artsen beter weten hoe ze het het ‘nieuwe’ donatiegesprek moeten voeren. Ook hoopt de NTS dat meer mensen praten met hun naasten over orgaandonatie.

Lees ook:

Twee jaar na de nieuwe donorwet is er een recordaantal orgaandonaties

Door de nieuwe donorwet is iedereen die geen keuze vastlegt potentieel orgaandonor. Vorig jaar werden organen getransplanteerd uit 285 overleden donoren: dat is meer dan ooit.