Het aantal euthanasieverzoeken bij het Expertisecentrum Euthanasie (voorheen Levenseindekliniek) steeg vorig jaar met 22 procent, tot 3122. Waar komt die stijging van het aantal verzoeken vandaan?
Ook tussen 2013 en 2017 groeide het aantal verzoeken bij (toen nog) de Levenseindekliniek jaarlijks met zo’n 20 tot soms 40 procent. In 2018 bleef het aantal ongeveer gelijk, maar nu lijkt de stijgende trend terug. Dat heeft twee oorzaken.
Oorzaak 1: stijgende, landelijke trend
In de eerste plaats steeg ook het totale aantal euthanasiegevallen in Nederland in 2019 licht, na een kleine daling in 2018, zo melden de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie. Tussen 2003 en 2017 groeide het aantal patiënten dat euthanasie kreeg van 2000 naar ruim 6500 per jaar. Hoe groot de stijging vorig jaar precies was, wordt in april bekend.
Kenniscentrum Nivel zette vorig jaar de oorzaken van die stijgende trend op een rij. Er komen steeds meer ouderen in Nederland. Zij zijn vaker ziek en krijgen vaker euthanasie. Nederlanders zijn steeds hoger opgeleid, en uit Belgisch onderzoek blijkt dat hoger opgeleiden vaker kiezen voor euthanasie. Verder krijgen steeds meer mensen kanker, omdat we steeds ouder worden en minder vaak overlijden aan andere aandoeningen. Twee derde van alle euthanasieverzoeken wordt gedaan door kankerpatiënten.
Bovendien wordt euthanasie steeds breder geaccepteerd. In 2002 was nog 12 procent van de bevolking tegen euthanasie, in 2016 was dat nog maar 5 procent, volgens Nivel.
Oorzaak 2: Artsen verwijzen liever door
Maar de stijging bij het Expertisecentrum Euthanasie lijkt met 22 procent hoger dan de ‘lichte’ stijging waarover de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie spreken. Een groter deel van de euthanasieverzoeken komt op het bordje van de artsen daar terecht.
Het gaat vooral om de complexe zaken: euthanasie bij psychiatrisch patiënten, bij patiënten met dementie of bij een stapeling van ouderdomsklachten. In die gevallen is het voor artsen vaak lastiger om aan te tonen dat een patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt en weloverwogen tot zijn verzoek komt.
“Ik denk dat artsen steeds vaker te maken hebben met dit soort verzoeken, en dat ze de expertise van onze artsen onderkennen”, zegt Steven Pleiter, directeur van het Expertisecentrum Euthanasie. Maar hij wijst ook naar de rechtszaak die het OM aanspande tegen een verpleeghuisarts. Die arts werd vorig jaar vrijgesproken van moord, maar volgens Pleiter zijn veel artsen behoedzamer geworden, en verwijzen ze daarom vaker door.
Dat denkt ook Theo Boer, hoogleraar ethiek van de gezondheidszorg aan de Protestantse Theologische Universiteit te Groningen. Maar Boer denkt dat artsen ook om andere redenen aarzelen. “Vroeger was euthanasie een laatste redmiddel om een vreselijk overlijden te voorkomen. Maar het wordt steeds meer een laatste redmiddel bij een vreselijk leven. Artsen vinden het moeilijk om iemand te euthanaseren die nog jaren te leven heeft”, zegt Boer. “De wal is het schip aan het keren.”
Die zaken worden dus steeds vaker door de eigen arts doorgeschoven. Boer vindt dat zorgelijk. “Een solide arts-patiëntrelatie is een van de hoekstenen van ons euthanasiestelsel.”
Ook Pleiter vindt dat ‘in de ideale wereld’ patiënten inderdaad terecht moeten kunnen bij hun eigen arts. “Maar als dat niet kan, is het voor mij het belangrijkst dat deze groep geholpen wordt.” Het Expertisecentrum Euthanasie heeft nu 73 artsen in dienst, twee keer zoveel als vijf jaar geleden, en heeft ruim dertig vacatures openstaan.
Artsenorganisatie KNMG wil niet reageren voordat de officiële cijfers van de toetsingscommissies beschikbaar zijn.
Lees ook:
Drie jaar vechten om te mogen sterven: wachten op euthanasie in de psychiatrie
Psychiaters branden zich liever niet aan een euthanasieverzoek. Hun patiënten zijn relatief jong, en het is lastig te bepalen of ze zijn uitbehandeld. Voor patiënten is de weg naar euthanasie vaak zwaar. Zoals de weg die een 27-jarige vrouw aflegde.
Euthanasie op de drempel van het bewustzijn, een duivels dilemma voor artsen
Euthanasie bij dementie zorgt voor een duivels dilemma voor artsen die voor de beslissing staan. Twee artsen van het Expertisecentrum Euthanasie vertelden eerder in Trouw over hun ervaringen.
