Verkenner Juice die nieuwe blik moet bieden op manen van Jupiter succesvol gelanceerd

Juice heet-ie, een publieksvriendelijke afkorting van Jupiter icy moons explorer. Deze ruimtemissie van het Europese ruimtevaartagentschap Esa is begonnen aan de lange reis richting Jupiter. Het belangrijkste doel is niet deze reuzeplaneet zelf, maar drie van zijn manen: Europa, Callisto en Ganymedes.

Hoe verloopt zo’n reis?

Dat luistert extreem nauw, zoals donderdag al bleek, toen de geplande start werd uitgesteld. Om het goed te doen, moet de lancering tot op de seconde nauwkeurig gebeuren. Dat durfde de verkeersleiding gezien het risico op onweer niet aan. De reden is dat Juice zuinig moet zijn met brandstof, en daarom optimaal gebruik moet maken van de stand van de hemellichamen. Door steeds de aantrekkingskracht op te zoeken van de aarde, Venus, Mars en nog eens de aarde, kan de raket ‘meeliften’ op de zwaartekracht van die planeten en vervolgens met een relatief klein zetje een heel eind verder komen. Een beetje zoals je met kogelslingeren nu eenmaal verder gooit dan met kogelstoten. Maar dan moeten die hemellichamen natuurlijk wel exact goed staan. Die perfecte seconde is er in deze periode elke dag, dus Esa heeft rustig kunnen loeren op de perfecte kans.

Wat maakt die Jupitermanen zo bijzonder?

Europa en Ganymedes behoren, samen met Io, tot de grootste manen van Jupiter, en zijn al lang in beeld als werelden waar mogelijk opmerkelijke vondsten te doen zijn, wellicht zelfs tot levensvormen aan toe, hoewel daar geen aanwijzigingen voor zijn.

De manen staan ver van de zon, maar zouden extra energie kunnen halen uit de elliptische baan die zij om Jupiter maken. Vooral Europa, met maatje onze eigen aardse maan de kleinste van de drie, wordt veel genoemd als een ‘leefbare plek’. Hoewel dat ‘leefbaar’ bijzonder relatief is. De verwachting is gebaseerd op het vermoeden dat zich onder de aardkorst van de maan een gigantische oceaan van vloeibaar water bevindt. Telescoopbeelden tonen pluimen aan het oppervlak die best wel eens geisers kunnen zijn, water dat door het oppervlak de lucht in spuit. Maar om daar meer duidelijkheid over te krijgen, moet er dus van dichterbij worden gekeken.

Maar het hoofddoel van de missie is Ganymedes, een veel grotere maan. Die heeft zelfs een eigen magnetisch veld, net als de aarde, en een eigen atmosfeer, al is dat een dunne. Ook op Ganymedes wordt veel water onder het oppervlak vermoed. Callisto is een veel ijlere maan. Die is vooral interessant omdat die zo anders is dan de andere twee.

Hoe worden ze bestudeerd?

Eenmaal aangekomen gaat Juice rondjes draaien om Jupiter zelf, waarbij het de drie manen geregeld ziet passeren. Om de omgeving in zich op te nemen is de missie uitgerust met een hele reeks snufjes met illustere namen als Gala, KaT en Rime. Die meten onder meer de radiatie en de vervorming van de manen door de kracht waarmee ze rond Jupiter slingeren. Dat kan ons iets vertellen over de energie die ze halen uit die beweging en dus over de omstandigheden op de grond. Een radar, ontworpen om door ijs heen te ‘kijken’, moet de structuur van de manen tot een diepte van negen kilometer onder het oppervlak zien vast leggen. En door precies te meten waar Juice zich bevindt kunnen we meer leren over de zwaartekracht die de manen en Jupiter uitoefenen. Uiteindelijk moet het vaartuig in een baan om Ganymedes terechtkomen, waar het nog gedetailleerdere informatie verzamelt over deze maan voor Juice op het oppervlak neerstort.

Wanneer weten we meer?

Helaas, ruimteverkenning is een zaak van lange adem. Jupiter is extreem ver weg en Juice heeft acht jaar nodig om er te komen. Vandaar zal de missie regelmatig wat informatie naar de aarde zenden, die doet er wegens de afstanden minstens een half uur over om aan te komen. De geplande 35 baantjes om Jupiter duren ruim drie jaar en de baan om Ganymedes zou het vaartuig ook bijna een jaar moeten volhouden. Aan het einde van die rit, we spreken 2035, zijn er wellicht eerste antwoorden te formuleren op de grote vragen over deze mysterieuze manen.

Lees ook:

Meer dan 5000 planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt
De eerste exoplaneet werd in 1992 gevonden. Inmiddels staat de teller op 5005 bevestigde planeten rond andere sterren dan de zon.