Universele griepprik komt succesvol door eerste testfase

Het is ieder jaar weer puzzelen om de beste griepprik te vinden. Dat komt omdat griepvarianten nooit stilzitten en het dominante virus elke keer weer net iets anders is. Een universeel vaccin tegen griep staat daarom hoog op het wetenschappelijke verlanglijstje, omdat de griep wereldwijd nog steeds veel levens kost. Ieder jaar worden er tussen de 13 en 100 miljoen mensen ziek, van wie tussen de 3 en 5 miljoen zeer ernstig. Hiervan overlijden tussen de 300.000 en 500.000 mensen.

De zoektocht naar een ‘universeel’ vaccin richt zich vooral op de grootste boosdoeners die behoren tot virustype A, en in het bijzonder de varianten HA en H1. Type A heeft de laatste eeuw alleen al vier keer voor een uitbraak gezorgd. Denk daarbij ook aan de Spaanse griep, oftewel H1N1 tussen 1918 en 1920.

Een nieuw kandidaat-vaccin, H1ssF, biedt in een vroege fase opwekkende resultaten. Het is een vrij ‘ouderwets’ vaccin, gemaakt van gestabiliseerde viruseiwitten, ook wel hemagglutininen genoemd, die de immuunrespons van het lichaam activeren. In de klinische fase kregen 53 mensen een dosis toegediend. Van hen kregen er 35 na 16 weken nog een booster.

Na een jaar vertoonden de proefpersonen met de booster een afdoende hoeveelheid antistoffen tegen een flink aantal virussen. Niet alleen het H1-type, maar ook tegen HA-typen. De bijwerkingen waren weinig voorkomend en mild: wat beursheid op de plek waar de prik was toegediend en lichte hoofdpijn de eerste 48 uur na de inenting. Bovendien had het vaccin de productie van B-geheugencellen geactiveerd. Deze cellen herkennen de ziekteverwekker en produceren de specifieke antistoffen.

Meerdere jaren met één prik

Het is de bedoeling dat H1ssF niet alleen tegen verschillende virussen beschermt, maar ook een hogere bescherming biedt dan de huidige griepprik. Bovendien activeert H1ssF het immuunsysteem op langere termijn, waardoor je dus meerdere jaren toe kunt met één prik. Er is dan geen jaarlijkse voorspelling van toekomstige ziektemakers meer nodig.

Volgens hoogleraar in infectieziekten Leo Visser aan het LUMC is er een ware race naar een universele griepprik. “Er zijn verschillende kapers op de kust, dus het is lastig om te zeggen of H1ssF dé prik gaat worden. Het is eiwit gebaseerd, maar je kunt zo’n vaccin ook met mRNA aanvliegen. De bio-techjongens en -meisjes maken eveneens zeer goede vorderingen op dit gebied. De moeilijkheid zit ’m erin dat de buitenkant van de hemagglutinine veranderlijk is, en ons lichaam wordt ziek van iedere kleine verandering. Een universeel vaccin krijgt het voor elkaar dat de steel van de hemagglutinine, ongeacht de veranderde buitenkant, toch een immuunreactie in het lichaam teweegbrengt zonder dat je ziek wordt.”

Aan de universele griepprik is gewerkt door vaccinologen Alicia Widge en Sarah Andrews, die eerder ook al de handen ineen sloegen om universele vaccins te vinden tegen andere zoönosen. Zo werken zij tevens aan één vaccin tegen diverse infectieziekten veroorzaakt door muggen en aan een vaccin dat moet beschermen tegen ziekten door apen, zoals het apenpokken-virus.

Niet afhankelijk van een correcte voorspelling van de aankomende griepgolf

Dat een universele prik niet afhankelijk is van een correcte voorspelling van een aankomende griepgolf verhoogt de effectiviteit, want een 100 procent correcte voorspelling is lastig. De huidige griepprik verlaagt de kans op infectie met 30 procent en de kans op ziekenhuisopname met 40 procent.

Van de 6 miljoen Nederlanders die worden uitgenodigd de griepprik te nemen, geeft slechts de helft gehoor. De onderzoekers hopen dat de hogere effectiviteit en de langere bescherming van een universeel vaccin meer kwetsbaren zal motiveren de griepprik te halen.

Lees ook:

De griep te lijf met een feilbaar vaccin

Zodra de r in de maand liggende de prikken klaar. Griepspuit halen of niet? Feiten over een vaccinatieprogramma.