Oorlog in Oekraïne
Olga Polotska vecht in Oekraïne tegen de braindrain: ‘De oorlog heeft vele fronten, dit is het mijne’
Vlak voor de oorlog probeerde Oekraïne een wetenschappelijk onderzoeksinstituut naar West-Europees model op te zetten. Die ambities zijn nu ver weg, maar de urgentie blijft. Doel nummer één is om te zorgen dat de braindrain voor het land beperkt blijft.
Olga Polotska was in haar nopjes met het budget voor 2022. De directeur van de nationale onderzoeksstichting van Oekraïne had fiks meer geld gekregen om het wetenschappelijk onderzoek in haar land te stimuleren. Toen viel Rusland binnen. Enkele dagen na de invasie kreeg ze te horen dat haar begroting voor onderzoekssubsidies volledig was overgeheveld naar defensie. Ze moest het op goodwill doen.
Die goodwill kwam er. Uit alle hoeken van de wereld stroomden de steunbetuigingen binnen. Zo werd haar jonge organisatie plots in no time lid van Cost, het netwerk van Europese onderzoeksinstellingen. “Ik zat in een schuilkelder in Kiev toen ze me opbelden”, vertelt Polotska. “Of ik interesse had om ons aan te melden.”
Ook kwam er directe hulp van universiteiten. Cambridge heeft bijvoorbeeld een programma lopen om onderzoek in Oekraïne te financieren.
Aan het onderzoeksfront
Natuurlijk staat dat allemaal in het teken van de oorlog en de gevolgen ervan. Het is bedoeld voor onderzoekers die direct geraakt zijn door de invasie, en voor onderzoek dat het land helpt daarbovenop te komen. En bovenal, het is voor onderzoekers die in Oekraïne blijven. Want dat ziet Polotska als haar grootste prioriteit: “Deze oorlog heeft vele fronten. Mijn front is om de onderzoekers die ervoor kiezen om in Oekraïne te blijven, te ondersteunen.”
Die zijn er nog volop, al valt niet te ontkennen dat Oekraïne momenteel veel talent verliest. Sommige collega’s van Polotska zitten aan het letterlijke front. Heel wat anderen zijn gevlucht. Of dat tijdelijk is, moet blijken.
“Oekraïne had al jaren last van braindrain, hoogopgeleiden die naar het buitenland trekken, maar nu is er echt iets anders aan de hand. Nu vertrekken onderzoekers niet als wetenschapper, maar als moeder, vaak om hun kinderen te beschermen.”
Steun uit Nederland
Olga Polotska bezocht deze week de Nederlandse collega’s van NWO. Om ervaring op te doen hoe de ondersteuning en financiering van onderzoek hier werkt en om aandacht te vragen voor het Oekraïense perspectief. “We willen Europa laten zien dat onderzoek in Oekraïne alive and kicking is”, zegt Polotska. “Die aandacht uit Europa is ook psychologisch belangrijk voor onze wetenschappers.”
Tijdens het bezoek namen de twee organisaties zich voor de banden verder aan te halen. Ook zijn ze in gesprek over concrete samenwerking, waarbij onderzoekers in Oekraïne kunnen worden gekoppeld aan onderzoeksprojecten in Nederland.
Polotska wijst ook op een tweede, interne, braindrain die gaande zou kunnen zijn: mensen die wel in het land blijven, maar de wetenschap de rug toekeren. “De omstandigheden zijn nu heel moeilijk, zeker in het zuiden en oosten. Steden als Cherson en Charkiv, belangrijke onderzoekscentra, zijn zwaar gehavend, laboratoria zijn verwoest. Zeker voor experimentele wetenschappers is het nu vaak onmogelijk om hun werk te doen.”
De braindrain stoppen
Veel van dat werk kan worden verplaatst binnen Oekraïne, en dat gebeurt ook. Maar het is onvermijdelijk dat het onderzoek nu op een lager pitje staat. In die situatie hoopt Polotska wetenschappers perspectief te bieden. Bijvoorbeeld door hen via Europese samenwerking een rol te geven in onderzoeksprojecten.
“Als we ook maar een minimum van het menselijk potentieel kunnen bewaren, is dat een kans die we zullen grijpen. Want als de oorlog straks voorbij is, moeten we klaar staan.”
Goede hoop daarop heeft ze zeker. “Ik zie zoveel mensen die de kans hebben om te vertrekken, maar dat niet doen. Misschien is dat naïef, maar het houdt ons wel gaande. En iets zegt me dat deze talenten niet alsnog gaan vertrekken, en dat ze straks ongekend productief zullen zijn.”
Lees ook:
Sofia en Vlad uit Charkiv overwinnen hun angst voor de oorlog door te dansen
In een creatieve studio in Charkiv, veilig onder de grond, komen kinderen en tieners samen om dansend hun oorlogsemoties te verwerken. ‘Deze kinderen zullen een nieuw leven opbouwen.’
Oekraïne viert Wilgenzondag, bomvol tradities
Wilgentakken, droogbloemen en geschilderde eieren: Kiev staat in het teken van Pasen.. ‘Het gaat om familie, tradities, onze ziel.’
