Oudere resusapen gaan vrijwel alleen om met naaste familie, zo observeerden wetenschappers. Een beetje zoals bij oudere mensen dus. De apengroepen laten dan ook zien welke sociale gevolgen vergrijzing heeft in mensensamenlevingen.
Wanneer vrouwelijke resusaapjes op leeftijd komen, hoeven ze niet langer het middelpunt van de groep te zijn. Sterker nog, ze trekken zich een beetje terug. Voortaan houden ze het bij interacties met hun directe familie.
Dit gereserveerde gedrag bij oudere resusapen beschrijven wetenschappers van de universiteit van Exeter in het tijdschrift Philosophical Transactions of the Royal Society B. Voor het onderzoek observeerden ze jarenlang aapjes op het eiland Cayo Santiago, ten zuidwesten van Puerto Rico. Op dat eiland leeft sinds de jaren dertig een grote groep resusapen die regelmatig bestudeerd wordt.
Dat oudere apen het sociaal een beetje rustiger aandoen, lijkt hun eigen keuze. Ze worden niet verstoten door hun groep, observeerden de onderzoekers. Ook spenderen de oudjes niet per se minder tijd met soortgenoten. Alleen het aantal sociale contacten neemt af.
Te moe voor een groot sociaal netwerk
Misschien, opperen de wetenschappers, zonderen de oudere dieren zich af omdat ze zo minder snel besmet raken met infecties. Of, zo denkt onderzoeker Erin Siracusa, misschien zijn de oudere apen er gewoon wat te moe voor. “Nieuwe relaties kosten mentaal veel meer moeite. Oudere apen besparen dus energie door hun sociale netwerk te verkleinen.”
Jonge resusapen hebben misschien ook meer baat bij veel verschillende sociale contacten dan ouderen, denken de onderzoekers. Bijvoorbeeld om kennis over de omgeving op te doen of om een partner te vinden.
Voor een groep resusapen als geheel heeft het teruggetrokken gedrag van de oudere vrouwtjesapen echter nadelen, denken de onderzoekers. De kennis die de oudere dieren in hun leven hebben opgedaan, bereikt immers minder soortgenoten in hun kleiner wordende netwerk.
Er is al vaker onderzoek gedaan naar het verband tussen leeftijd en sociaal gedrag bij dieren. Bij orka’s hebben oudere vrouwtjes die al in de menopauze zijn een leidende rol in de groep. Zij hebben de meeste kennis en ervaring en leren jongere dieren hoe ze voedsel kunnen vinden. Vrouwelijke orka’s hebben dan ook nog een heel leven voor zich na de menopauze; hun aanwezigheid bevordert de overlevingskansen van de (klein)kinderen.
Bij vergrijzing is de band tussen de groep minder hecht
Als een bepaalde leeftijdscategorie oververtegenwoordigd is, heeft dat gevolgen voor de verhoudingen in een groep dieren. Bij groepen orka’s waar jonge dieren ontbreken, is de band tussen alle dieren minder hecht. En op plekken waar trofeejagers veel olifantenstieren hebben geschoten, gedragen de overgebleven mannetjes zich veel agressiever tegen safari-auto’s en mensen.
Niet alleen dieren leven soms in groepen waar de verhouding ouderen en jongeren uit balans is. Ook in veel menselijke populaties zijn er relatief veel ouderen, zoals in Nederland. Oudere mensen hebben net als oudere resusaapjes vaak minder sociale contacten.
De groepen resusapen die nu bestudeerd zijn, bestonden voor ongeveer 20 procent uit oudere dieren. Als er meer oudere individuen zijn, neemt sociale cohesie in de groep af, laten computersimulaties zien. Het is voorstelbaar dat in vergrijsde menselijke samenlevingen eenzelfde effect optreedt. Volgens de wetenschappers die de apen bestudeerden, zijn de sociale effecten van vergrijzing daarom waarschijnlijk ‘zeer ingrijpend’.
Lees ook:
Volgens hoogleraar Mariska Kret kunnen andere diersoorten ons nog veel leren op het gebied van emotie
Onze naaste verwanten de chimpansee en de bonobo, maar ook de octopus: heel veel verschillende dieren kennen emotie. ‘Door te kijken hoe andere dieren emoties uiten, kunnen we nog heel veel leren over onszelf’, zegt hoogleraar cognitieve psychologie Mariska Kret.
Zijn apen rechtop gaan lopen vanwege een gebrek aan bomen?
Klopt de conventionele wijsheid dat vroege mensachtigen leerden lopen op de savanne? Een studie onder chimpansees wijst uit dat die in een boom net zo vaak op twee benen bewegen.
