Manaus hoopte immuun te zijn nu driekwart van de bevolking al besmet is geweest. Dat bleek een illusie

Manaus, de miljoenenstad in het Braziliaanse Amazonegebied, is een van de zwaarst getroffen gebieden tijdens de pandemie. Het virus kon er, nauwelijks gehinderd door beperkende maatregelen, wild om zich heen slaan. In juni was twee derde van de bevolking besmet, in oktober was dat opgelopen tot driekwart. De stad betaalde de tol: bijna vierduizend doden. De kans om aan het virus te overlijden was vele malen groter dan het wereldgemiddelde.

De rampspoed leek ook een positieve kant te hebben. Als zoveel mensen met het virus in aanraking waren gekomen en antistoffen in hun bloed hadden, zou de stad groepsimmuniteit moeten hebben bereikt. Immers, een nieuwe uitbraak zou snel moeten doven omdat het virus te weinig nieuwe slachtoffers vindt om te kunnen besmetten.

De groepsimmuniteit is een illusie gebleken. Eind vorig jaar spoelde een nieuwe golf in de stad aan en steeg het aantal besmettingen enorm. Opnieuw kan Manaus de stroom covid-patiënten niet meer aan.

Het waarom is niet helemaal duidelijk. Wetenschappelijk tijdschrift Science berichtte vorige week over de opleving van het virus in Manaus, maar kon hier geen duidelijk antwoord op geven. Wellicht is de immuniteit die de bevolking had opgebouwd, weer enigszins vervaagd. Het is ook goed mogelijk dat de besmettingen niet homogeen over de stad zijn verdeeld en er nog veel onbeschermde deelgebieden zijn.

Het kan ook aan het virus zelf liggen, schreven Braziliaanse wetenschappers deze week op een website voor virologen. Ze hadden monsters genomen bij 31 patiënten. Dertien van hen bleken besmet met een nieuwe variant, die mutaties had die vergelijkbaar waren met de mutaties in de Britse en Zuid-Afrikaanse variant. Die mutaties hebben het virus vermoedelijk besmettelijker gemaakt. Maar het zou ook kunnen zijn, suggereren de wetenschappers in hun artikel, dat die mutaties het virus helpen om te ontsnappen aan de afweerreactie van de mensen die al een besmetting hadden doorstaan.

Dat zou vergaande consequenties kunnen hebben. Het zou betekenen dat het virus nu al manieren heeft gevonden om de afweer, en dus ook het vaccin, te omzeilen.

Die conclusie vindt Marion Koopmans, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC in Rotterdam, voorbarig. “Het zou kunnen, maar het moet nog wel bewezen worden”, zegt ze in een telefoongesprek vanuit China, waar ze deze maand verblijft vanwege een missie van de wereldgezondheidsorganisatie. “Ze hebben alleen de genetische code bekeken. Ze hebben niet met proeven onderzocht hoe gevoelig dit virus voor de antistoffen van de patiënten is.”

Het virus muteert gemakkelijk

Het grote probleem nu is, volgens Koopmans, dat het virus kennelijk gemakkelijk muteert naar een variant die besmettelijker is. “We dachten van andere coronavirussen te weten dat ze niet zo veranderlijk waren, maar dat gaat voor dit Sars-Cov-2 niet op. Hij heeft dit nu een paar keer laten zien, dus daar moeten we iets mee.”

Intussen lijkt de Zuid-Afrikaanse variant iets minder gevoelig voor antistoffen, maar speelt dat niet bij de Britse variant. De variant die in Japan is opgedoken, stamt overigens zeer waarschijnlijk uit Manaus.

Dat een mutatie naar een besmettelijke variant het virus goed afgaat, kun je ook als goed nieuws zien, zegt Koopmans. “Op die manier weet het virus zich nog goed te verspreiden. En staat er geen druk op om te muteren naar een variant waarmee het aan de verworven immuniteit ontsnapt.”

Lees ook:

In de Braziliaanse miljoenenstad Manaus is de zuurstof op

Door een ongekende toename van het aantal coronabesmettingen moeten artsen kiezen wie ze behandelen