Een vergelijkende studie toont aan dat mensen met geheugenproblemen in Nederland tijdens de maatregelen tegen de coronapandemie een stuk sneller achteruit gingen dan ervoor.
Zorgen waren er vanaf het begin al: hoe reageren mensen met dementie op de coronamaatregelen? Aanwijzingen van negatieve effecten waren er ook al volop, maar nu heeft een groep wetenschappers aan het Alzheimercentrum Amsterdam het ook echt uitgezocht. De conclusie: het geheugen van hun patiënten ging tijdens de lockdowns harder achteruit dan bij vergelijkbare patiënten voordat de pandemie toesloeg.
De onderzoekers maakten gebruik van de gestandaardiseerde tests die zij al jaren doen in het Alzheimercentrum van het Amsterdam UMC. Een voorbeeld is de vijftien-woordentaak, een geheugentest waarbij mensen een lijst woorden te horen krijgen die ze moeten ‘teruggeven’ aan de onderzoeker. Door zulke tests geregeld te doen, wordt het verloop van hun symptomen over de tijd in kaart gebracht.
Geheugenverlies schreed voort
Het stelde hen in staat om de verschillen te bestuderen die tijdens de lockdowns optraden. Aan de ene kant 113 patiënten die in de maanden voor de eerste lockdown in het voorjaar van 2020 een bezoek brachten aan de geheugenpoli. Die mensen werden vergeleken met een groep patiënten die enkele jaren eerder het centrum bezochten, en toen vergelijkbare scores haalden. Ze vergeleken vervolgens hoe de twee groepen het er een jaar na hun eerste tests vanaf brachten. Voor de eerste groep was dat dus een lockdownjaar, voor de tweede groep niet.
Het verschil was eenduidig. Beide groepen haalden bij het tweede bezoek een lagere score, het geheugenverlies schreed voort. Maar bij de lockdowngroep was die achteruitgang sterker dan bij de controlegroep. En dat effect was het sterkste voor de mensen waar bij het eerste bezoek geen sprake was van dementie.
“Wij zien mensen die last hebben van geheugenverlies”, legt wetenschappelijk directeur Wiesje van der Flier uit. “Bij sommigen van hen is alzheimer of een andere vorm van dementie vastgesteld, bij anderen niet. Dat is de groep met geen-dementie. Die kunnen later alsnog een diagnose dementie krijgen, maar soms ook helemaal niet. Dan is er al sprake van hersenschade, maar het lukt hen als het ware ‘om hun hersenschade heen’ te leven. We weten ook dat dat beter lukt als mensen een goeie sociale structuur om zich heen hebben.”
Verlies van structuur
Juist daar kan het tijdens de lockdowns zijn misgegaan, vermoeden de onderzoekers. “Onze interpretatie is dat het door de coronamaatregelen komt”, zegt Van der Flier. “We weten dat de lockdown heel veel impact heeft gehad op sociale activiteiten, structuur, het aanbod van zorg, stress en andere prikkels. We denken dat deze mensen door een combinatie van die factoren sneller door het ijs zijn gezakt, waar het de groep van vóór de lockdown beter lukte.”
Het onderzoek maakt deel uit van een groter studieproject naar de gevolgen van de lockdowns voor alzheimerpatiënten. In het verschiet ligt nog een onderzoek naar de sterfte onder patiënten tijdens de lockdowns. Ook het effect dat de vaak uitgestelde zorg op de zorgkosten heeft gehad wordt onderzocht. “Maar we hebben al veel vragen kunnen beantwoorden”, zegt Van der Flier. Ze heeft dan ook al een advies paraat voor volgende mogelijke beperkingen: “Zorg ervoor dat het zorgaanbod en het sociaal netwerk op een of andere manier beschikbaar blijven. Dat kan juist deze groep enorm helpen.”
Lees ook:
Hoe corona meneer De Koning scheidde van zijn vrouw
In de verpleeghuizen kwam het leed dat de coronacrisis veroorzaakte misschien nog wel het meest schrijnend naar voren. Zoals Charles de Koning, gepensioneerd huisarts, die plots zijn vrouw Adriana niet meer mocht bezoeken. Verslaggever Rianne Oosterom had geregeld contact met hem en schreef er een vierluik over.
