Farmaceut Pfizer geeft zijn vaccinproductie niet uit handen

Terwijl farmaceutische bedrijven gunstige resultaten melden over de tests met hun coronavaccins, blijken ze minder scheutig in het delen van hun successen. Zo weigert Pfizer, de Amerikaanse farmaceut wiens vaccin voor 95 procent van de gevallen beschermt tegen het coronavirus, af te zien van zijn patentrecht.

Pfzier sloot een akkoord met de Europese Unie voor een levering van 300 miljoen doses. Het bedrijf wil de vaccins zelf produceren, maar kan dit jaar, wereldwijd, niet meer dan 50 miljoen doses leveren. Ook in 2021 zal Pfizer niet in staat zijn in de wereldwijde vraag te voorzien.

Concurrent Moderna, de Amerikaanse farmaceut die met een soortgelijk vaccin en vergelijkbare resultaten de eindstreep nadert, heeft toegezegd zijn octrooirecht niet af te zullen dwingen. Als anderen het Moderna-vaccin zouden produceren, zal de farmaceut ze niet voor de rechter slepen. Dat heeft weinig betekenis, zegt medische juriste Ellen ’t Hoen. “Moderna zou de technologie van het hele productieproces moeten vrijgeven. Aan de formule van het vaccin alleen hebben andere producenten niet veel.”

Gewaarschuwd

Pfizer verdedigt zich met het argument dat een patent in de farmaceutische wereld heel gebruikelijk is. Dat biedt bedrijven de garantie dat ze hun investeringen kunnen terugverdienen. Volgens de algemeen directeur van Pfizer, Albert Bourla, geldt dat ook voor hun coronavaccin: “We zijn een commercieel bedrijf en hebben enorme risico’s genomen met de ontwikkeling van ons vaccin”.

Dat is niet het hele verhaal. Overheden stelden in maart al miljarden aan bedrijven beschikbaar om een snelle ontwikkeling van vaccins mogelijk te maken. Pfizer kreeg, veelal via zijn Duitse partner BioNTech, ruim 2 miljard euro. Net als Moderna. Nu wreekt zich waar ’t Hoen en andere experts destijds voor waarschuwden. “Men had in maart aan al die financiële injecties de voorwaarde moeten verbinden dat de bedrijven al hun kennis zouden delen. Dus ook hoe je het vaccin moet maken. Dat is bij veel medicijnen nog zonder hulp te doen. Vaccinproductie is veel complexer.”

Het Oxford-vaccin

Juist vrijdag bespreekt de Wereldhandelsorganisatie (WHO) een voorstel van Zuid-Afrika en India om voor de duur van de pandemie af te zien van de patentrechten omtrent corona. Bij eerdere besprekingen stond de westerse wereld tegenover hen. De Europese Unie en de Verenigde Staten hebben al miljarden vaccins voor hun eigen bevolking besteld.

’t Hoen wijst er op dat de houding van Pfizer en Moderna weliswaar in het rijke deel van de wereld tot haperingen in de leveringen kan leiden, maar dat ontwikkelingslanden helemaal achterblijven. “In Afrika zijn zo goed als geen productiefaciliteiten voor vaccins. Zolang deze farmaceuten vasthouden aan hun patentrecht, komt daar ook geen vooruitgang in.”

Wellicht kan Pfizer met een zogeheten dwanglicentie op andere gedachten worden gebracht, zegt Mark Jolink van octrooibureau EP&C. “Als je dreigt dat ze alle kennis uit hun octrooi moeten delen, gaan ze misschien bewegen. Ze hebben al deals met de VS en Europa, daar verdienen ze goed aan. Meer kunnen ze voorlopig toch niet produceren. Dus wat staat hun in de weg om andere bedrijven hun vaccin te laten maken, voor andere afnemers? Dan verdienen ze daar ook nog aan.”

Men spreekt nu schande van het gedrag van Pfizer, zegt hij. “Maar we zitten nog vroeg in het debat. Aan de zaak met de testbuffer van Roche hebben we gezien dat ook farmaceuten een draai kunnen maken. Wellicht gebeurt dat ook hier.”

Het octrooirecht is een groot goed, aldus Jolink. “Het maakt innovatie mogelijk. Maar het kan niet de bedoeling zijn dat een octrooi de wereldgezondheid schaadt.”

Lees ook:

De vaccins komen, maar wat dan?

2020 is het jaar van het coronavirus, maar 2021 lijkt het jaar van de vaccins te worden. Zes vragen over wat ons in het nieuwe jaar te wachten staat.