Onderzoek
Een zware vastenmaand lijkt de schoolresultaten goed te doen
Wat er aan de hand is, is speculeren, maar de cijfers zijn onmiskenbaar: als de ramadan in de zomer valt, presteren islamitische scholieren dat jaar beter op toetsen.
Het effect van religie op onderwijs is berucht moeilijk te meten, stellen ze zelf met veel gevoel voor understatement. Maar economen van de universiteiten van Konstanz, Keulen en Bern hebben een ingenieuze manier gevonden om toch wat meer inzicht te krijgen in dat effect. Met dank aan de manier waarop de islamitische vastenmaand ramadan over de jaren door de schoolkalender heen springt.
De ramadan vraagt van gelovigen dat ze van zonsopgang tot zonsondergang niet eten. Omdat het jaarlijkse ritueel een maankalender volgt, kan dat op iedere maand vallen. En dat maakt nogal uit, voor wie niet op de evenaar woont, in het aantal uren dat ze moeten overbruggen tussen zonsopgang en zonsondergang. Zo heb je in de zomer een fysiek zwaardere ramadan dan in de winter. Dat kun je berekenen in uren daglicht.
Die data kun je vervolgens afzetten tegen internationaal gestandaardiseerde onderwijstoetsen, die proberen te meten hoe scholieren het er vanaf brengen in vergelijking met andere landen. Dat deden de onderzoekers en ze publiceerden hun bevindingen in het Journal of Economic Behavior and Organization, een wetenschappelijk tijdschrift voor economen.
Verschillende analyses wezen allemaal in dezelfde richting. In landen waar de bevolking overwegend moslim is, lagen de scores voor wiskunde en natuurkunde beduidend hoger na een zware ramadan. 10 procent meer daglichturen betekende pakweg een 11 procent hogere score onder 15-jarigen op de Timss-toets, een vierjaarlijkse internationale test die een brede groep landen onderzoekt. Landen waar moslims een kleine minderheid vormden, hadden deze opsteker niet.
Ook keken ze hoe leerlingen met een moslimachtergrond presteerden binnen West-Europese landen, waaronder ook Nederland. Hiervoor haalden ze de Pisa-test erbij, een prestigieus onderzoek onder 15-jarigen dat wordt georganiseerd door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso). Dat gaf een vergelijkbaar patroon. Leerlingen van wie de ouders uit een islamitisch land zijn geïmmigreerd scoren bij deze toets structureel lager dan de gemiddelde leerling, maar in jaren met een zware ramadan was die achterstand kleiner. Dat gold voor zowel wiskunde en natuurkunde als voor lezen. Zelfs konden de onderzoekers aantonen dat dit effect sterker is als er meer leerlingen met een moslimachtergrond op een school bijeen zitten.
Sociale binding helpt
Eerdere onderzoeken wezen op een negatief studie-effect van de vastenmaand op korte termijn. Een Nederlands onderzoek wees tien jaar terug bijvoorbeeld uit dat studenten tijdens de ramadan minder goed scoren. Hoe meer weken van de vastenmaand overlapten met een studiemodule, hoe minder goed het ging. Ook andere studies wijzen op een voor de hand liggend effect: wie vast, scoort minder goed bij fysiek en mentaal uitdagende taken.
Maar de resultaten van deze nieuwe studie wijzen op een positief effect op termijn. De toetsen vonden plaats na afloop van de vastenmaand, soms maanden later. De economen bieden een aantal mogelijke verklaringen. Wie vast, oefent daarmee discipline en doorzettingsvermogen, eigenschappen die helpen bij het leren. En hoe uitdagender de vastenopdracht, hoe beter dat doorzettingsvermogen wel eens zou kunnen zijn.
Een andere verklaring is die van sociaal kapitaal, de maatschappelijke factoren die mensen helpen het beste uit zichzelf te halen. Samen vasten kan hechte banden vormen tussen leerlingen die hen helpen te presteren. Ook een saamhorigheidsgevoel als groep kan daaraan bijdragen. De bevinding dat de ‘toetsbonus’ na een zware ramadan groter is naarmate er meer leerlingen met een moslimachtergrond op een school zitten, sterkt de auteurs daarin.
Rechters milder tijdens ramadan
De studie naar schoolresultaten was niet de enige die een opmerkelijke bijvangst wist te meten van de islamitische vastenmaand, die volgende week weer begint. Onderzoekers publiceerden in Nature de bevinding dat rechters in Pakistan en India opmerkelijk milder vonnissen tijdens een zware ramadan. Een verdachte maakte grotere kans op vrijspraak als de dagen langer waren. Ook werd er minder vaak beroep aangetekend tijdens het vonnis en werden uitspraken minder vaak teruggedraaid. Als klap op de vuurpijl lag de recidive ook niet hoger, bleek uit een analyse van een half miljoen rechtszaken in de afgelopen vijftig jaar.
Lees ook:
Eindexamen op een lege maag: hoe gaan scholen en islamitische leerlingen hiermee om?
De islamitische vastenmaand ramadan en het centrale eindexamen voor middelbare scholieren vielen in 2018 precies samen. Ai, wat nu?
Samen leven met geloofsgenoten in een islamitisch studentenhuis
Islamitische studentenorganisaties zien een grote behoefte aan studentenhuizen voor geloofsgenoten. In steden als Delft, Rotterdam en Utrecht wonen moslimstudenten bewust samen.
