Een wetenschapper op zoek naar een ‘quarkdeel’ kan belanden in ‘drankleed’

Twee weken geleden introduceerde ik hier het auagram – een anagram waarbij ook letters (180 graden) gedraaid mogen worden. De n kan dan overgaan in een u, een p in een d en een b wordt q. Zo is ‘ouwehand’ een auagram van ‘hoen pauw’. Met recht een dierenpartijleider. Let wel: draaien is iets anders dan spiegelen. Als je de q spiegelt wordt het een p, maar dan heb je meer nodig dan het tweedimensionale vlak. Je moet hem dan niet draaien, maar omdraaien. Daarvoor heb je drie dimensies nodig.

Er kwamen veel inzendingen, mede dankzij een oproep in de taalpost van Onze Taal. Sommigen stoorden zich aan het neologisme ‘auagram’. Het klinkt door dat ‘au’ inderdaad alsof de lezer zich even pijn doet. ‘Uitgesproken lelijk’, noemde Germen Oosterhof het woord, die als vervanging ‘trepigram’ voorstelde, van het Griekse woord voor omkeren. Een aardige suggestie, want trepigram is een woord met onmiddellijke geloofwaardigheid, maar ik vind het toch jammer dat het dan geen trepigram van anagram is. Niels Hagemeijer stelde anuagram voor, met tussen-n, omdat het dan minder stroef klinkt, en omdat je dan gelijk die n en u achter elkaar ziet. Daar is iets voor te zeggen, maar het woord valt ook minder op. Ik houd het dus bij auagram.

Dan waren er diverse lezers die de w en de m wilden toevoegen aan de auagrammencollectie. Fred Elgersma bijvoorbeeld stelde voor om de column een colowu te nomen, en wenste me plezier met de auagrawweu. Ik heb dat vanwege dit lettertype niet toegestaan, maar het staat iedereen vrij om ermee aan de slag te gaan. Tips: de x kan met een draai van 45 graden ook als plus worden gebruikt, een l is ook als gedachtestreepje in te zetten (twee ellen zijn een =), de i als uitroepteken en de v kan omgekeerd dienst doen als accent circonflexe. Ook met de hoofdletters is nog veel te doen. Zolang u het tweedimensionale vlak niet verlaat, en de letters alleen maar hoeft te draaien, is alles toegestaan.

Dan de auagrammen. Adriaan Krabbendam gebruikte zijn eigen naam, en mailde: aangezien ik zo heet ga ‘ik per praam qua aqua’, wat inderdaad een hergebruik van zijn hele naam is. Dit grapje werd door meerderen benut om mijn naam te gebruiken: jan beuving, qua jeu vuig. Danny van der Steen leverde knap-dank, deuken-denken en merkte ook op dat een wetenschapper op zoek naar een ‘quarkdeel’ kan belanden in ‘drankleed’. Dat is echter buiten de regels: de q mag geen d worden, dan moet je draaien én spiegelen. Niels de Bruin noteerde ‘drentse peuters’. Finn Dubbelboer zette me op het spoor dat ‘u won een aquarium’ een auagram is van ‘nu nieuwe abnamro’. Op Facebook kwamen de leden van de groep Taalcapriolen met voorbeelden als idool-polio, midden-pimpen, appel-dadel en queeste-beesten. De bedenker van die laatste, Yves Peeters, zag ook dat prequel en blender elkaars auagrammen zijn, en dat ‘enquêteformulier’ om te zetten is naar ‘men fluit boer neer’.

Sander Waalboer maakte de meeste indruk met schitterende voorbeelden als korsettennaaister-restauratiekosten, containerschip-radiotechnicus en squaredansen-passenbureau. Daarnaast noteerde hij bijvoorbeeld epoque-bedoen, waarbij als extra moeilijkheid opvalt dat alle letters van plaats gewisseld zijn. Sowieso zijn de mooiste voorbeelden die waarbij een zo groot mogelijk deel van de letters draait. In bedoen-epoque is dat 50 procent. Het paar queue-benen (door meerdere mensen ingezonden) heeft zelfs 60 procent van de letters gedraaid. Met qua-ban zit je op 66 2/3.

Dat brengt me bij het woord ‘nu’. Dat is in feite een auagram van zichzelf. Nu is ieder woord met een u en een n dat, zoals bijvoorbeeld tuin. Maar met ‘nu’ is iets bijzonders aan de hand: hier kun je alle letters 180 graden draaien, en een andere plek geven, waarna toch weer hetzelfde woord ontstaat.

Iets soortgelijks geldt voor de onlinebank die ‘bunq’ heet, waar Niels Hagemeijer mij op wees. Het lijkt een beetje op een dekpunt, zoals dat in de wiskunde bestaat – een punt dat op zichzelf wordt afgebeeld. En aangezien in dekpunt zowel d-p als u-n voorkomt, lijkt het me een perfecte naam: dekpuntauagram.

Maar nu is het klaar met het gedraai en gekeer, en zegt jan aju.

Jan Beuving is wiskundige en cabaretier. Hij speelt in zijn column met natuurwetenschappen en taal.