Een beter milieu begint bij een ander, vinden Nederlanders

Wat is belangrijker: economie of milieu? Milieu, zeggen de meeste Europeanen. Zweden, Zwitsers en IJslanders zijn daarin het stelligst, laat de Atlas of European Values zien. Meer dan driekwart vindt dat een schoon milieu boven winst of werkgelegenheid moet gaan.

In slechts een handjevol Europese landen geldt het omgekeerde: banen of de economie mogen zwaarder wegen dan natuur en milieu. Dat geldt bijvoorbeeld in Polen, Roemenië, Litouwen en Bosnië. Dat kan komen omdat armoede en hoge werkloosheid het leven zwaar maken. Omdat minder belang aan natuur en milieu wordt gehecht. Of het idee is: de natuur kan wel tegen een stootje.

In Nederland zegt tweederde dat het milieu voorop zou moeten staan. Een ruime meerderheid dus. Maar in het dagelijks leven kiest niet tweederde voor fiets of trein in plaats van auto of vliegtuig. Er worden nog steeds meer tuintegels gelegd dan er worden gewipt. En slechts 5 procent is vegetariër.

Op overheidsniveau gaat milieu in de praktijk ook nog niet boven economie. Afgesproken is dat Nederland in 2050 geen CO₂ meer uitstoot, om droge voeten te houden en extreme hitte tegen te gaan. Toch steunt de overheid bedrijven die CO₂ uitstoten nog met miljarden via subsidies of belastingvoordeel. Extinction Rebellion wees er met de recente A12-blokades op. Afhankelijk van wat je precies meetelt, gaat het om vijf tot zeventien miljard euro. Die gaan naar vliegmaatschappijen, de scheepvaart, de glastuinbouw, kolencentrales, raffinaderijen en andere industrie.

En wie Nederlanders vraagt of ze voor een beter milieu een deel van hun inkomen willen afstaan, krijgt ook een zuinig antwoord. Slechts één op de drie zegt ‘ja’. Alleen Litouwers en Slowaken zijn nog minder bereid te betalen voor een beter milieu. Terwijl bijna alle Zweden, Albaniërs en ook Georgiërs hun portemonnee willen trekken wanneer dat milieuproblemen voorkomt.

Hollandse zuinigheid

Een kwestie van Hollandse zuinigheid? De geen-stuiver-te-veel-cultuur? Dat speelt vast mee. Pas toen de energieprijzen tot recordhoogte stegen, kwamen er massaal zonnepanelen op het dak en raakten warmtepompen uitverkocht. Maar volgens het waardenonderzoek is er ook een andere belangrijke reden. Nederlanders vinden het zinloos milieubewuster te leven als niet iedereen meedoet. En nog een verklaring is dat we vinden dat de overheid en bedrijven het milieuprobleem moeten oplossen. Laat de grote vervuilers, de Shells en Exxons, maar betalen.

Toch is de grote overtuiging dat milieu-boven-economie zou moeten gaan belangrijk. Vinden burgers het doel juist, dan kan een omslag in gedrag snel gaan. Dat gebeurde bijvoorbeeld met roken. Mijn docent natuurkunde stak begin jaren tachtig nog een sigaret op tijdens de les. Onvoorstelbaar inmiddels. Er was destijds heus gemopper over het rookverbod in de klas, maar de stille meerderheid stond erachter: gezondheid ging voor. En snel daarna werden ook de trein, restaurants, kroegen en sportkantines rookvrij.

Bij het verbod op gratis plastic tasjes, of statiegeld op plastic flessen, zag je eenzelfde reactie. Even gemopper, maar al snel de normaalste zaak van de wereld. Want we vinden eigenlijk: het milieu gaat voor. Zolang groene maatregelen de portemonnee niet hard raken, hebben ze de wind mee.

De overheid kan dus doorpakken met klimaatmaatregelen. Laten we om te beginnen die vijf tot zeventien miljard euro, die nu naar vervuilers gaat, snel duurzamer besteden. Aan de isolatie van winderige huurhuizen bijvoorbeeld. En aan goedkopere treinkaartjes, de buurtbatterij en groen in de stad.