Op de bank hangen en tv kijken lijkt op het eerste gezicht niet de bezigheid die onze planeet gaat redden. Maar het kan wel degelijk helpen, suggereert een onderzoek naar het effect van natuurfilms.
The Green Planet wordt alom geprezen als het zoveelse huzarenstukje van de natuurdocumentairemakers van de BBC en de iconische presentator Sir David Attenborough. De serie volgt bekende en minder bekende planten en toont hun relatie met de rest van het ecosysteem.
Hard nodig, want onze neiging om planten over het hoofd te zien, is zo groot dat het een studiethema op zich is geworden: plant awareness disparity, vrij vertaald de plantbewustzijnskloof, bestudeert het gapende gat tussen de cruciale rol van planten en onze erkenning daarvan.
Een massapubliek voor de plant
The Green Planet werd goed bekeken. Toen de vijfdelige serie vorig jaar wekelijks werd uitgezonden op de BBC in het Verenigd Koninkrijk keken er vijf miljoen mensen, een op de tien volwassen Britten.
Helpt zo’n documentaire ook tegen de plantbewustzijnskloof? Daar lijkt het sterk op, concluderen biologen van University College Dublin in een artikel in het tijdschrift Annals of Botany. Zij turfden elke aflevering welke planten de aandacht van Sir David kregen en hoeveel seconden dat was. Vervolgens gingen ze te rade bij Google en Wikipedia hoe vaak internetgebruikers nadere informatie zochten over die planten. Het effect was onmiskenbaar: beide zagen een toename van de interesse in deze planten de week nadat ze op televisie waren geweest.
Die interesse liep op naarmate een plant een prominentere rol had in de wekelijkse episode van The Green Planet. Bij Google konden de onderzoekers ook uitsplitsen vanuit welk land de zoekopdrachten kwamen en dat versterkte het beeld. In het Verenigd Koninkrijk schoten zoektochten naar soorten als miconia en rafflesia omhoog in de week van ‘hun’ aflevering. In de Verenigde Staten, waar de documentaire niet werd uitgezonden, bleef het aandeel zoekopdrachten gelijk.
De reuzenpanda onder de planten
Een soortgelijk ‘Attenborough-effect’ was voor dieren al aangetoond. Enigszins opgelucht concluderen de onderzoekers nu dat de plantbewustzijnskloof dat effect voor planten in ieder geval niet in de weg staat. Wat mensen vervolgens deden met de gevonden informatie weten we natuurlijk niet, maar de zoektochten op internet tonen wel aan dat de interesse verder ging dan alleen een documentaire consumeren, stellen zij. Kijkers raakten geactiveerd, en dat in hogere mate naarmate een plant meer aandacht kreeg.
Dat is een springplank die mogelijkheden biedt om biodiversiteit te beschermen, stellen de onderzoekers. Want die publieke aandacht kan veel helpen om een soort te redden, kijk bijvoorbeeld naar alle moeite die gedaan wordt voor de reuzenpanda. Uit het onderzoek komen een paar planten naar voren die zouden kunnen dienen als superster om plantbewustzijn aan te wakkeren. Een duidelijke kandidaat is rafflesia, een bedreigde soort in Zuidoost-Azië, die wegens zijn charisma als eens is aangeduid als de reuzenpanda van het plantenrijk.
Zonder bladeren en zelfs zonder steel groeit rafflesia als parasiet op een andere plant, met bloemen die wel een meter in doorsnee kunnen worden. Kijkers waren er gek op, met een piek in zoektochten op Google die tien keer over de kop ging. Zijn Engelse naam corpse flower (lijkenbloem) draagt ongetwijfeld aan die fascinatie bij. En natuurlijk de dramatische dictie van Sir David (‘its petals are the colour of blood’). Dat zijn de soorten die niet vaak genoeg op televisie kunnen zijn als je de plantbewustzijnskloof wilt verkleinen, suggereren de data.
Lees ook:
Telkens weer dezelfde dieren in kinderboeken: waarom nooit eens een fruitvlieg of pimpelmees?
Prentenboeken staan traditioneel vol met dieren. Maar de biodiversiteit is nog voor verbetering vatbaar, constateert onderzoeker Michiel Hooykaas van de Universiteit Leiden. Schrijvers kiezen vaak voor charismatische of knuffelbare zoogdieren.
