Amerikaanse wetenschappers willen krijtpoeder in de stratosfeer brengen om het zonlicht wat te dempen.
Nu is het nog een taboe. Het idee om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen, niet door de uitstoot van broeikasgassen te beperken, maar door bijvoorbeeld het zonlicht te dimmen. Telkens als mensen opperen om aan aardse systemen te sleutelen om de wereld te redden, stuiten ze op enorm verzet. Hun aanpak zou niet alleen afleiden van het werkelijke probleem: de verslaving van de wereld aan fossiele brandstoffen. Ook zijn de gevolgen van deze vorm van ‘geo-engineering’ (ingrijpen in de natuurlijke systemen van de aarde) nog ongewis en wellicht zijn ze nog veel erger dan de kwaal.
Maar het taboe nadert zijn doorbreking. Vorige week stelde de befaamde universiteit van Harvard een externe adviescommissie in die een geo-engineeringsproject gaat begeleiden en beoordelen op ethische, politieke en milieutechnische aspecten. Daarmee komt de uitvoering van het project nabij.
Het idee van het projectteam is heel simpel. Ze willen stofdeeltjes in een hoge luchtlaag, de stratosfeer, brengen. Het stof moet een deel van het zonlicht weerkaatsen. Hun experiment is niet uniek, de natuur ging hen al voor. Toen in 1991 de Pinatubo op de Filippijnen tot uitbarsting kwam, stootte de vulkaan een slordige twintig miljoen ton zwaveldioxide in de atmosfeer. Die zwaveldeeltjes koelden de planeet een halve graad. Anderhalf jaar lang keerde de aarde terug naar het pre-industriële tijdperk.
Ozonlaag afbreken
De uitbarsting wees ook meteen op de risico’s. De zwaveldeeltjes reflecteerden niet alleen het zonlicht, ze versterkten ook het tempo waarmee chloorfluorkoolwaterstoffen, CFK’s, de ozonlaag afbraken. En wellicht blijft het daar niet bij, opperden wetenschappers. De deeltjes warmen ook op waardoor ze de luchtstromen in de stratosfeer kunnen beïnvloeden, en daarmee de neerslagpatronen.
Om die reden werkt het team van Harvard met het redelijk onschuldige calciumcarbonaat (krijtpoeder). Dat heeft niet dat verwarmende effect en toen het team er zijn rekenmodellen op los liet – praktische testen zijn immers uit den boze – bleek dat de negatieve effecten heel gering konden zijn. Veel geringer in ieder geval dan de gevolgen van een onbeheerste opwarming. Bijna elke regio in de wereld zou baat hebben bij een lichte dimming van het zonlicht. “Als de praktijk net zo gunstig is als uit de modellen blijkt”, zei een van de projectleiders, David Keith, tegen het vakblad Nature, “dan zouden we gek zijn als we het idee niet serieus namen.”
Ballon oplaten
Maar de grootste risico’s zitten in de onvoorziene gevolgen. Daarom zou het team (SCoPEx, Stratospheric Controlled Pertubation Experiment) graag de proef op de som nemen. Ze willen een bestuurbare ballon oplaten – boven de staat New Mexico – die op 20 kilometer hoogte pufjes van 100 gram krijt uitblaast. De ballon zou tegelijk moeten meten hoe het poeder zich verspreidt en wat het effect is op de zonnestralen. Want het allergrootste risico is volgens de onderzoekers dat iedereen zich nu verre van geo-engineering houdt. Om tegen de tijd dat de opwarming echt nijpend wordt, in wilde paniek naar ongeteste technieken te grijpen.
Als het idee werkelijk zou worden toegepast, gaat het om een vloot aan straalvliegtuigen die op deze hoogte voortdurend vele tonnen krijtpoeder verspreiden. Echt duur hoeft dat niet te zijn. Het IPCC, het klimaatbureau van de Verenigde Naties, rekende afgelopen najaar voor dat voor minder dan tien miljard dollar per jaar de temperatuur constant anderhalve graad lager zou kunnen worden gehouden.
Maar ja: áls het idee wordt toegepast. Nature besteedde de afgelopen maanden al enkele artikelen aan het project en constateerde daarin onder andere dat de financiering moeizaam verloopt. Reguliere geldschieters staan niet te trappelen, bang als ze zijn dat ze met een bijdrage milieugroeperingen tegen zich in het harnas jagen. Het zijn vooral stichtingen als die van Bill Gates die er geld in steken. Niettemin heeft het team inmiddels 12 miljoen dollar van de beoogde 20 miljoen dollar binnen.
Het was de bedoeling dat dit voorjaar de eerste proefballon werd opgelaten. Maar het team worstelt nog met basale problemen, zoals de ideale grootte van de poederkorrels en de besturing van de ballonnen. En weigert voorlopig te speculeren over een nieuwe datum voor een eerste testvlucht.
Andere manieren om aan het klimaat te sleutelen
1. Spiegels in de ruimte plaatsen. Strategisch gepositioneerde satellieten (met spiegels) zouden het zonlicht moeten weerkaatsen.
2. IJzer in de oceanen. Algen nemen CO₂ op, maar worden daarin beperkt door een tekort aan ijzer. De aanpak zou de zeeën in groene blubberbaden kunnen veranderen.
3. Extra wolken. Het idee: vernevel zeewater. Rond de zoutkristallen ontstaan wolken die zonlicht weerkaatsen.
Lees ook:
Hoe je voorkomt dat gletsjers in zee glijden
Veranker ze met een honderd meter hoge onderwaterdam, opperden wetenschappers vorig jaar. Gevaarlijk idee, vonden anderen
