Onderzoek
Amerikaanse oncologen boeken een hoopgevend resultaat voor ongeneeslijke alvleesklierkanker
Voor het eerst lijkt er een werkzame therapie tegen uitgezaaide alvleesklierkanker te zijn gevonden. Tot nu toe pas bij één patiënt, maar ‘dit biedt hoop’.
De diagnose staat bijna gelijk aan een doodvonnis. Alvleesklierkanker heeft een zeer slechte prognose. Dat komt vooral doordat de ziekte zich veelal pas openbaart als de tumor is uitgezaaid, maar ook doordat de bestaande therapieën er geen grip op krijgen. Zelfs de immuuntherapie waarbij de eigen afweer wordt ingezet tegen de tumorcellen en waarmee soms verbluffende resultaten worden geboekt, is tegen deze kanker machteloos.
Amerikaanse oncologen lijken nu een voet tussen de deur te hebben gekregen. In het gezaghebbende medische tijdschrift The New England Journal of Medicine beschrijven ze hoe ze bij een patiënte die na drie jaren van behandeling was opgegeven, de kanker hebben weten terug te dringen. Weinig zaken zijn zo opwindend als een mogelijk nieuwe behandeling voor een ongeneeslijke ziekte, schrijft de redactie van het tijdschrift.
“Er gloort hoop voor deze patiënten”, zegt ook tumorimmunoloog Kees Melief, emeritus hoogleraar aan het Leids UMC en wetenschappelijk directeur van ISA Pharmaceuticals. Maar, voegt hij er meteen aan toe: “We zijn er nog lang niet.” Succes bij één patiënt biedt nog geen garanties. In het commentaar dat hij voor het tijdschrift schreef, wijst hij erop dat de therapie bij een tweede, vergelijkbare patiënt geen effect gaf.
Tumorcellen ontspringen vaak de dans
De zogeheten T-cellen van het afweersysteem speuren voortdurend het lichaam af, op zoek naar vreemde elementen. Cellen bijvoorbeeld die zijn geïnfecteerd door een virus, worden door de T-cellen herkend als ‘niet normaal’ en vervolgens vernietigd. Tumorcellen zouden ook op deze manier moeten worden opgeruimd, maar ze ontspringen vaak de dans. Ze weten hun verdachte activiteit te verbergen of ze schakelen verdedigingssystemen van het lichaam in voor hun eigen belang.
Daarom krijgen de T-cellen voor immuuntherapie een oppepper. Een extra gen bijvoorbeeld dat ze helpt karakteristieke eiwitten op tumorcellen beter te herkennen. Helaas hebben veel tumoren niet zulke herkenningspunten. Maar ze hebben wel een soort seinpalen, eiwitten die rondbazuinen wat er in het binnenste van de cel gebeurt. Op die seinen zijn de T-cellen alert.
De Amerikaanse oncologen hebben de T-cellen van hun patiënten genetisch zo verrijkt dat ze aanslaan als ze een bepaald type seinpalen waarnemen die laten weten dat in de cel een kwaadaardig gemuteerd gen actief is. Bij een inmiddels 71-jarige patiënte drongen de aangepaste T-cellen de tumor en zijn uitzaaiingen tot een kwart van zijn oorspronkelijke formaat terug. En dat was na een half jaar nog steeds zo. Maar een tweede patiënt, met dezelfde eigenschappen, had nauwelijks baat bij de therapie en overleed na zes maanden.
Bovendien, vult Melief aan, heeft hooguit 10 procent van de bevolking dit type seinpalen. Zelfs als er voor de andere types ook zo’n therapie wordt ontwikkeld, betekent dit dat bijna elke patiënt zijn eigen aanpak nodig heeft. “Dat maakt het duur, en niet erg interessant voor farmaceutische bedrijven. Voorlopig is deze bevinding vooral wetenschappelijk van groot belang.”
Lees ook:
Reden voor optimisme over immuuntherapie tegen kanker
Kanker is een survival of the smartest, zegt de oncoloog. “Met immuuntherapie proberen we de afweer te helpen. Soms lukt dat, vaak niet. Daar begrijpen we niet veel van. Wat er precies gebeurt tussen afweercel en kankercel, is voor ons nog een groot mysterie.”
