De angst voor het nieuwe coronavirus houdt Chinezen al wekenlang in haar greep. Psychologen bieden hulp.
Opeens was Qing He verkouden. Hij moest hoesten, kreeg koorts en had moeite met ademhalen. Het was precies waarvoor gewaarschuwd werd. Zou het een longontsteking zijn, veroorzaakt door het coronavirus dat nu rondgaat? “Ik weet dat ik alleen maar kougevat heb, maar ik ben toch zenuwachtig en zelfs in paniek”, schrijft Qing op het sociale platform Zhihu.
De zorgen over een mogelijke besmetting komen nog eens boven op slaapproblemen, dwangneuroses en depressie. “Ik denk dat ik diepere psychologische problemen heb. Ik moet hulp gaan zoeken.”
Het is niet moeilijk voor te stellen dat de situatie in Wuhan, waar om de haverklap nieuwe broedplaatsen van virusslachtoffers opduiken, tot kopzorgen lijdt – bij gewone Chinezen zoals Qing He en al helemaal bij dokters en verplegend personeel.
Op de medische website The Lancet vertellen twee verplegers hoe ze vier handschoenen over elkaar dragen, wat het moeilijk maakt injecties te geven. Ze krijgen blaren op hun gezicht van de maskers, en raken uitgeput van het uit- en aantrekken van beschermende kleding. “We zijn professionele verplegers, maar we zijn ook mensen”, schrijven Yingchun Zeng en Yan Zhen. Soms is er tijd om collega’s te troosten. “Maar zelfs ervaren zusters huilen soms, omdat we niet weten hoe lang we hier moeten blijven en omdat we de groep zijn die het grootste risico loopt op besmetting met het Covid-19 virus.”
Sinds een maand bieden de psychologen hulp met een hotline via de chatapp WeChat. Zevenhonderd mensen hebben zich geregistreerd, zegt oprichter Shen Heyong. Ongeveer een derde zijn dokters, verplegers en ander medisch personeel. “Zij hebben last van angsten, depressies en een enorme werkdruk. Bij hun baas of familieleden kunnen ze niet terecht.”
De druk verlichten
Voor de mensen die thuis moeten afwachten tot alles voorbij is, is er de telefoonlijn die Wu Shuanglei in Shanghai opende. “In dit soort situaties fluctueert de psychische staat van mensen nogal. De hotline laat mensen praten over emoties die ze niet met hun familie of vrienden kunnen delen, en we helpen ze om de druk te verlichten.”
Vooral toen het aantal besmettingen snel steeg, zag Wu het aantal bellers groeien. Hun angst werd extra aangewakkerd als bleek dat een vriend of kennis geïnfecteerd is.
Het aantal besmette en overleden mensen neemt in de provincie Hubei nog steeds toe. De situatie in de rest van het land is geruststellender, maar lang niet iedereen zit daar met een goed gemoed zijn tijd uit. Veel gezinnen met inwonende grootouders zitten al weken op elkaars lip. Terwijl buiten een virus rondspookt, loopt binnen de spanning hoog op. Dat hoeft niet per se tot drama’s te leiden, weet Wu Shuanglei. “Sommige stellen zitten tegen een scheiding aan. Maar in deze crisis moeten ze samenblijven. De crisis versterkt hun wederzijds begrip en zo veranderen ze van gedachten.”
Voor Chinezen was het lange tijd niet gebruikelijk om hulp te vragen bij geestelijke nood, uit vrees voor gezichtsverlies. ‘Bitterheid eten’ is het motto waarmee veel mensen de tanden op elkaar zetten. Dat is aan het veranderen. Voor 1995 telde heel China maar vijf universiteiten met een faculteit psychologie, nu zijn dat er vierhonderd. En Wu ziet het aantal studenten dat bij hem aanklopt jaarlijks met 30 procent stijgen. “De westerse gewoonte om te biechten of bidden in de kerk hielp op psychisch gebied”, zegt Wu. “Nu zoeken Chinezen ook vaker hulp.”
Toch gaat die omslag niet zonder slag of stoot. Psycholoog Zeng Qifeng, die praktijk houdt in Wuhan, vindt dat er pas hulp geboden mag worden, als de patiënt erom vraagt. In een videogesprek met collega-psycholoog Wu Zhihong op het sociale medium Sina, dat bijna een miljoen keer bekeken werd: “Ik geloof sterk in de genezende kracht van de natuur en van de mens zelf. Als we midden in een crisis ingrijpen, ondermijnen we de kracht van de natuurlijke genezing.” Volgens Zeng loopt de mens al 200.000 jaar rond op aarde en heeft hij de genen om crises te doorstaan.
Sociale gewoontes vallen opeens weg
Shen Heyong is het niet met hem eens. Hij haalt de Wenchuan-aardbeving van 2008 aan. “In de eerste 72 uur, als er nog mensenlevens gered worden, moeten psychologen afstand houden. Daarna moeten ze een grotere rol spelen.” Als mensen door crises gaan, duurt het psychische herstel zes maanden tot een jaar, stelt Shen. “Of mensen in nood zijn of niet, we moeten ze laten weten dat we er voor hen zijn.”
Afgesloten van de buitenwereld is er voor miljoenen Chinezen een nieuwe situatie ontstaan, waaraan mensen zich lastig aanpassen. Zonder huishoudelijke hulp moeten stadsbewoners plotseling zelf schoonmaken en koken. Ze werken thuis omdat het kantoor nog dicht is, maar ze moeten ook hun kinderen helpen die lessen volgen via internet.
“En dat allemaal terwijl je sociale gewoontes wegvallen. Normaal ga je sporten of heb je een hobby die helpt om met de alledaagse stress om te gaan,” zegt psycholoog George Hu van het Shanghai Family United-ziekenhuis. Hu staat patiënten bij in Shanghai, maar biedt ook een gratis service aan voor mensen in Wuhan en elders.
Voor veel Chinezen voelt het alsof ze niet functioneren. Opeens zijn ze niet meer die hoogopgeleide professional, maar een thuiswerkende vader die zelf de afwas moet doen. “Normaal ben ik zo stabiel en succesvol”, zegt Hu. “Hoe kan het dat me dit niet lukt? Toen we terugkwamen van vakantie moest ik veertien dagen thuisblijven. Ik werd gek.”
Nachtmerries
De crisis raakt ook mensen van wie de buitenwereld onbewogenheid verwacht. Wu Zhihong, een bekende psycholoog, kon er zelf slecht van slapen. “Ik had nachtmerries. Ik besefte opeens hoe serieus de crisis was, ik voelde me nutteloos,” vertelt hij in het al genoemde videogesprek met collega Zeng. Die laatste: “Mensen zoeken stabiliteit. Maar als je een aardbeving hebt meegemaakt, is de aarde niet stabiel meer. Bij dit virus hangt de onzekerheid in de lucht en in relaties tussen mensen: als we een vreemde zien, weten we niet of hij een virus bij zich draagt of niet.”
Een gebrek aan frisse lucht, zonlicht en sport, meer alcohol en laat opstaan: om depressies te voorkomen, raadt psycholoog Hu de binnenzitters aan om toch een dagelijks schema te maken. “En hou je eraan!”
Yoga- of taichi-oefeningen passen mooi in zo’n dagelijks schema, vinden de Chinese psychologen. Wat ook helpt: blijf bij de feiten. Kijk alleen naar betrouwbare bronnen, en naar informatie die de autoriteiten vrijgeven, adviseert Wu Shuanglei. Blijf geïnformeerd, maar overdrijf niet. Als je je zorgen maakt over vrienden of familie in Wuhan, bel ze dan. “Ik bel mijn vrienden in Wuhan regelmatig om te praten over hun dagelijks leven. Dan hoor ik dat het best goed met ze gaat.”
Psycholoog George Hu adviseert mensen om niet te veel televisie te kijken. “Je moet jezelf en je familie veilig houden, maar je hoeft echt niet het aantal besmettingen per uur bij te houden. Dat helpt niet. De maatschappij laat je geloven dat niets anders zo belangrijk is als dit. Maar dat is niet zo.”
Lees ook:
Corona-epidemie kan de Chinese economie hard raken, en dat gaan wij ook merken
Dat de Chinese economie lijdt onder het rondwarende coronavirus is duidelijk. Hoe groot is die schade en wat gaat de rest van de wereld ervan merken?
