Paco Rabanne (1934-2023): de ontwerper die ondraagbare jurken tot een modestijl maakte

Het zal vermoedelijk geur zijn waar de meeste mensen nu de naam Paco Rabanne nog van herkennen. One Million, Invictus, Fame: verkocht in futuristisch ogende flesjes zijn de parfums en eau de toilettes voor zowel mannen als vrouwen nog altijd te vinden op vliegvelden en in winkelcentra. Ze behoren tot de bestverkochte geuren ter wereld.

Maar het was mode waarmee de vrijdag overleden Spanjaard uit Baskenland doorbrak in de jaren zestig. Zijn debuutcollectie ‘Twaalf ondraagbare jurken in hedendaags materiaal’ was gemaakt van onwaarschijnlijke materialen als plastic schijfjes en aluminium, die ondanks de pijnlijke uiteinden hier en daar gewoon over het blote lijf gedragen moesten worden. Het zou hem op de neerbuigende opmerking van mode-icoon Coco Chanel komen te staan: “Hij is geen mode-ontwerper. Hij is een metaalwerker.”

Metaalwerker of niet, Rabanne maakte zichzelf met die ondraagbare jurken tot een legende in de modestijl die de eeuwigheid in zou gaan als de Space Age. Het was de periode waarin ruimtevaart symbool stond voor de vooruitgang. Mensen richtten hun blik naar het grote onbekende vanwege de geopolitieke strijd die in diezelfde jaren werd uitgevochten: de ruimtewedloop, waarbij Rusland en de VS probeerden als eerste een ruimtereizende macht te worden. En daar paste die futuristische kleding van Rabanne perfect bij.

Zijn vader werd gefusilleerd tijdens de Spaanse burgeroorlog

Francisco Rabaneda Cuervo, bekend als Paco Rabanne, werd in 1934 geboren in San Sebastian in Baskenland. Zijn vader, generaal in het Republikeinse leger, werd door Francistische troepen gefusilleerd tijdens de burgeroorlog; zijn moeder vluchtte naar Frankrijk nadat dictator Franco aan de macht kwam. In Parijs werd zij naaister bij de eveneens uit San Sebastian afkomstige mode-ontwerper Cristóbal Balenciaga.

Zoon Paco studeerde architectuur aan de Beaux-Arts in Parijs, maar trad langzaam in zijn moeders voetstappen door met juwelen en andere modecreaties aan het werk te gaan. Hij wist de aandacht te trekken van bekendheden als Yves Saint-Laurent en Christian Dior. Na zijn doorbraak halverwege de jaren zestig zouden zijn jurken nog menig bekend vrouwenlichaam kleden: in de slotscène van Two for the Road uit ‘67 draagt actrice Audrey Hepburn zijn jurk gemaakt van glinsterende kunststof schijfjes, dezelfde jurk werd afgelopen januari nog door zangeres Taylor Swift gedragen tijdens een optreden in Londen.

Het thema vooruitgang hoorde bij Rabanne: hij was een van de eerste mode-ontwerpers die met zwarte modellen werkte, ook nieuw in die tijd was het gebruik van muziek op de catwalk. Maar vooral de ongewone toepassing van materialen zou zijn kenmerk blijven. Een jurk gemaakt als een maliënkolder, een zonnebril van stof of een cocktailjurk waarbij het hoofd van de draagster in een vogelkooi zit; weinig was hem te gek. Het leverde hem de bijnaam Wacko Paco op.

Hij beweerde tienduizenden jaren oud te zijn

Die naam deed hij overigens ook eer aan met zijn tamelijk bizarre uitspraken. Zo beweerde hij uit de ruimte te komen en tienduizenden jaren oud te zijn, zowel Jezus als Louis de Veertiende gekend te hebben, en eigenhandig de Egyptische farao Toetanchamon te hebben omgelegd. In een poging de onbegrijpelijke teksten van de zestiende-eeuwse astroloog Nostradamus te ontcijferen, had hij gezien dat het Russische ruimtestation Mir op een augustusdag in ’99 op Parijs zou neerstorten door magnetische straling van een zonsverduistering. Brokstukken zouden daarbij op dorpen in het zuidwesten van Frankrijk neerkomen – een voorspelling die hem niet in dank werd afgenomen door promotors van de lokale toeristische industrie, die vreesden dat potentiële bezoekers die zomer zouden wegblijven.

Nodeloos om te zeggen: er gebeurde niets die augustusdag aan het einde van het millennium, de stad van het licht bleef schitteren als altijd. Datzelfde jaar trok Rabanne zich terug uit de modewereld en begon meer afgezonderd te leven, ver van de spotlights van het podium in een uithoek van Bretagne. Liefhebbers zullen de op 88-jarige leeftijd overleden modekunstenaar voornamelijk eren vanwege zijn visionaire werk, waar zijn liefde voor het buitenaardse hem terecht een ereplekje in het universum van de mode heeft gebracht.

Lees ook:

Voices of Fashion laat zien hoe zwarte ontwerpers de modewereld hebben beïnvloed

Krijgen zwarte modeontwerpers minder waardering dan hun witte collega’s? De tentoonstelling Voices of Fashion raakt een gevoelige snaar.