Hoe moet het nu verder met het CDA? Drie leden over de toekomst van de partij

De campagne flopte en de partij verloor vier zetels. Omtzigt voelde zich door het CDA zo slecht behandeld dat hij recent opstapte. Bovendien bleek de partij een miljoenengift te hebben ontvangen van een fondsenwerver die plotseling ook in het campagneteam van Hoekstra bleek te zitten. De partijvoorzitter stapte op en er werd een commissie ingesteld onder leiding van partijprominente Liesbeth Spies om de verkiezingen te evalueren. Zaterdag presenteert deze commissie de bevindingen in Zeist. In september wordt er een door leden afgedwongen verantwoordingscongres gehouden. Drie CDA-leden over hoe de partij verder moet.

Henriëtte van Hedel: ‘Bestuur moet zelf verantwoording afleggen’

Henriëtte van Hedel van de stichting Sociale Christendemocratie verwacht geen wonderen van het rapport Spies dat zaterdag uitkomt met een analyse over de problemen bij het CDA. “We moeten niet naïef zijn. Dit bestuur heeft de commissie zelf geïnstalleerd, terwijl het zelf onderdeel van onderzoek moet zijn.”

Wat verwacht u van het rapport-Spies?

Van Hedel: “Het bestuur heeft hele hoge verwachtingen gecreëerd. Ik moet nog zien of die worden waargemaakt. Ik ben vooral benieuwd wat er niet in de rapporten staat. Dit bestuur heeft zelf de opdracht geformuleerd en de leden van de commissie benoemd. Maar het bestuur zelf moet ook worden geëvalueerd. Ik zie de rapporten als startpunt van de discussie, niet het eindpunt.”

Van Hedel is woordvoerder van de stichting Sociale Christendemocratie. Die stichting nam het initiatief om een extra CDA-congres te houden. Ruim 500 leden steunden de oproep. Ze vindt dat allereerst op het congres in september verantwoording moet worden afgelegd. “Het landelijk bestuur (partij- en fractievoorzitter, red.) wil op het congres vooruitkijken, met een blik op de gemeenteraadsverkiezingen. Maar daarvoor is het te vroeg. Het gaat niet om sussen en kalm houden. Ik wil nu echt eerst opheldering.”

Wat moet er opgehelderd worden?

“Is de partij afhankelijk van sponsoren en is het CDA-verkiezingsprogramma door hen beïnvloed. Cruciaal is ook het antwoord op de vraag waarom de partijstatuten door het bestuur niet zijn nageleefd. Het verkiezingsprogramma is op het laatste moment door het bestuur aangepast en de leden is de facto de kans ontzegd om over deze amendementen te discussiëren en te stemmen. De interim-voorzitter is zonder ledenraadpleging benoemd. En er is nu een verenigingsraad die in de statuten niet eens bestaat. Deze verenigingsraad (als opvolging van het algemeen bestuur met vertegenwoordigers uit alle geledingen van de partij, red) opereert als een Poolse landdag, als een applausmachine voor het bestuur. Ze maken geen notulen, geen actielijsten en besluiten worden niet opgevolgd.

“Ik wil niet op alle slakken zout leggen. Maar het gaat erom dat je tegenover de macht van het bestuur tegenmacht organiseert. Het CDA heeft huisregels om die macht te beperken. Als je die niet opvolgt, maak je jezelf als bestuur kwetsbaar. Ik ben heel benieuwd wat de commissie hierover zegt, hoe het bestuur er tegenaan kijkt en of ze consequenties hieraan verbinden.

“Belangrijk is ook dat leden op het congres een richtinggevende uitspraak doen over de koers van de partij. Wat voor partij blijft er over nu de Omtzigt-vleugel uit het CDA verdwijnt? Hij is een goede volksvertegenwoordiger en een doorleefde christendemocraat. De vraag is: onder welke politieke vlag gaat het CDA nu verder?”

Welke vlag zou dat volgens u moeten zijn?

“Onze stichting wil dat het CDA er is voor alle mensen, niet alleen voor de happy few. Christendemocratische politiek moet je niet overlaten aan een klein clubje aan de top van de pikorde. Daarvoor zijn de uitdagingen te groot. Wij maken ons grote zorgen omdat problemen niet worden aangepakt. Zoals over de tekortschietende overheid, de groeiende tweedeling in de samenleving, de toenemende onvrede en het onvermogen van de politiek dit op te pakken. We moeten praten over hoe ons land er over vijf of twintig jaar moet uitzien. Wat zijn de uitdagingen, waar leggen wij onze prioriteiten en hoe zien wij de oplossingen? Daarmee moet het CDA bezig zijn. Ik gun ons land een christendemocratische partij die hier antwoorden op geeft.”

Bart van Horck: ‘Spies moet einde maken aan de afrekencultuur’

Bart van Horck van netwerk Midvoor (opgericht in 2019 als reactie op de Brabantse CDA-samenwerking met Forum om te pleiten voor een middenkoers van de partij, red) wil dat Spies klare wijn schenkt over de mate van beïnvloeding tijdens de campagne en korte metten maakt met de afrekencultuur in de partij.

Wat verwacht u van het rapport van Spies?

“Dat er objectief wordt geconcludeerd dat campagnevoeren als een VVD-light niet werkt. En we moeten stoppen met onze standpunten laten bepalen door peilingbureaus. We doen dit nu tien jaar en verliezen steeds. Laten we op basis van onze eigen idealen eens een sterke campagne opzetten.

“Er moet ook klare wijn worden geschonken over de positie van Hans van der Wind (de grootste partijsponsor die ook in het campagneteam zat, red). Hoe is dat gekomen, waarom hadden mensen dubbele petten? Ik verwacht van Spies de conclusie dat zoiets nooit meer mag voorkomen.

“Ik wil dat Spies ook iets zegt over de afrekencultuur. Er moet een duidelijke uitspraak komen dat we deze omgangsvormen niet tolereren. Hoe we met elkaar omgaan doet ertoe. Er lopen iets te veel mensen rond die iets te veel House of Cards hebben gekeken. Het gaat soms meer om het spel en de knikkers, dan onze idealen.”

Wat betekent dat, een afrekencultuur?

“Het is niet oké dat Chris van Dam (voorzitter van het toeslagenonderzoek, red) op een onverkiesbare plek werd gezet. Omdat hij een geluid vertegenwoordigde dat niet iedereen wenselijk vond. Het is onacceptabel hoe mensen met tegengeluid worden weggezet in appgroepen, zoals bij Pieter Omtzigt gebeurde. Als partij moet je juist trots zijn op minderheidsstandpunten die tot interne discussie leiden. Als je een brede volkspartij wilt zijn, heb je vleugels van links tot rechts die met elkaar in discussie gaan. Als er dan intern een compromis wordt gevonden, heb je als partij een goed afgewogen standpunt waar andere partijen jaloers op zijn. Dat is de kracht van een brede volkspartij.

“Deze afrekencultuur is ontstaan in 2010, toen het CDA in de gedoogcoalitie met de PVV ging. Een derde van de leden vond dat onacceptabel. Daar heeft het CDA een trauma aan overgehouden, dat doorettert. Een kleine club heeft toen de touwtjes in handen genomen en dat is heel frustrerend voor de basis. Het visierapport Zij aan Zij (waarin een toekomstvisie en koers voor het CDA stond verwoord, red) is vorig jaar ontstaan na gesprekken door het hele land. Dat wordt door de basis omarmd en daar moet het partijbestuur dus mee aan de slag. Ik verwacht dat Spies concludeert dat het CDA weer het midden moet opzoeken. De partij moet weer een centrumrechtse partij worden, en geen rechtse centrumpartij zoals de afgelopen jaren. Onze basis ligt in het midden, niet op rechts.”

Wat moet er op het partijcongres gebeuren?

“Ik hoef geen bijltjesdag, maar ik vind het ook moeilijk als mensen hun verantwoordelijkheid niet nemen. Er moeten wel lessen worden getrokken. En we moeten niet bang zijn voor vernieuwing. Ik ben hoopvol over de nieuwe generatie. Kijk wat Derk Boswijk deze week doet. Hij is honderd dagen Kamerlid en elke dag op stap geweest met boeren. Hij komt nu met een nieuwe voldragen landbouwvisie voor het CDA. Hij zegt tegen de boeren: we moeten de veestapel echt inkrimpen, maar we gaan jullie erbij helpen. Dat is zoals het CDA moet zijn: het onverenigbare verenigen. De top heeft tien jaar lang een deken over alle problemen getrokken. Er werd niet gepraat of gediscussieerd. Dat werkt duidelijk niet. Voer daarom nu wel die discussie en zorg voor verzoening tussen de kampen.”

Ton Scheepstra: ‘Waarom kwam de New Deal van Wopke plots uit de lucht vallen?’

Tom Scheepstra is sinds vorige maand voorzitter van het CDJA en vooral trots op de landbouwvisie die het nieuwe Kamerlid Derk Boswijk deze week namens het CDA presenteerde. Dit soort lef van de fractie had hij al veel eerder willen zien.

Het klimaat staat bij jongeren van het CDA hoog op de prioriteitenlijst, samen met woningbouw en studiefinanciering, zegt CDJA-voorzitter Tom Scheepstra. Hij is vol lof over het nieuwe CDA-landbouwplan. “We zien eindelijk dat nieuwe fractieleden, zoals Derk Boswijk en Henri Bontenbal, lef tonen. Dat had best eerder gemogen. De fractie mag best iets controversiëler opereren. Het is geen discussie dàt er maatregelen moeten worden genomen voor het klimaat. Dat past helemaal bij de CDA-visie van rentmeesterschap. Nog liever hadden we gezien dat het CDA in deze discussie voorop had gelopen.”

Wat verwacht u van het rapport-Spies?

“We hadden met Wopke en Omtzigt een gouden tandem, dus waarom stond er geen team tijdens de campagne? Het CDA is feitelijk met vier verschillende programma’s de verkiezingen ingegaan. Dat begrijpen we niet. We hadden een hartstikke populair rapport Zij aan Zij, waarin duidelijk voor de middenkoers werd gepleit. Daarna kwam het verkiezingsprogramma, het boek van Omtzigt en toen kwam ook nog uit de lucht vallen Wopkes’ New Deal (Hoekstra kwam met een eigen campagneleus toen hij lijsttrekker werd, red).

“Het gevolg was dat de CDA-campagne alleen nog maar over economie leek te gaan. Economie is belangrijk, maar is niet het enige waarover het moet gaan.”

Welke conclusies trekt het CDJA?

“Het CDA is een brede volkspartij, die het midden kwijtraakte. Daar moeten we naar terug. De landelijke fractie en het bestuur waren onzichtbaar en opereerden los van alles en iedereen. Ze moeten weer het land in en met leden praten.

“En we moeten ons afvragen of we dubbelfuncties, zoals fondsenwerver én lid van het campagneteam zijn, willen. Het levert op zijn minst onduidelijkheid en schijn van belangenverstrengeling op.

“Ook de kwestie-Omtzigt trekt in de partij diepe wonden. Ik was er niet bij en weet niet wat er is voorgevallen. Wel vind ik dat een vereniging er altijd voor moet zorgen dat er ruimte is voor tegengeluid. Meningsverschillen en discussies zijn gewoon gezond. Ik denk niet dat het gedachtegoed van Omtzigt verdwijnt door zijn vertrek. Zijn visie over ombudspolitiek, leeft bij veel CDA’ers. We moeten de handschoen oppakken en meer met de inhoud bezig gaan. We hopen natuurlijk dat Omtzigt goed herstelt, en we hopen ook dat hij uiteindelijk terugkeert.”

Wat moet er op het congres gebeuren?

“Er moet een vette discussie komen, met heldere antwoorden en duidelijke conclusies. En dan een vette streep eronder zetten. We moeten dit oplossen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Het bruist van de ambitie in de partij. Jongeren melden zich. Ze willen zich juist nu extra inzetten voor het CDA. Ze hebben ook veel vertrouwen in de partij. Er staan nu 700 jonge kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen klaar. Zij willen zo graag lokaal iets doen, iets betekenen. We gaan alle afdelingen dringend verzoeken een jongere in de top-drie van hun lijst te zetten. Zodat het ook zichtbaar wordt dat het CDA veel actieve jongeren heeft. Dat het geen partij is van oude, grijze mannen.”

Lees ook:

In een gelekt document haal Pieter Omtzigt 76 pagina's lang uit naar het CDA

In een uitgelekt document rekent Kamerlid Pieter Omtzigt af met partijgenoten in het CDA.

Interim-voorzitter Marnix van Rij probeert rust terug te krijgen bij het CDA

‘Het is niet waar dat Omtzigt de formatie gijzelt.’