Hannelore Kraus (1939-2023) zorgde ervoor dat de hoogste wolkenkrabber van Europa er niet kwam

Toen de Amerikanen tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog Frankfurt binnenvielen, drong een groepje soldaten een familiehuis op de Gutleutstrasse 94 binnen. De nerveuze soldaten dreigden de woning te vernielen, maar de heer Kraus redde zijn huis door hen zijn boekenkast te laten zien: vol met door de nazi’s verbannen boeken. Vier decennia later zou zijn dochter, Hannelore, hun leefwereld beschermen tegen een heel andere dreiging.

Want Hannelore Kraus werd in Duitsland bekend als de vrouw die in haar eentje wist te voorkomen dat de hoogste wolkenkrabber van Europa in Frankfurt verrees. De ‘Campanile’ moest 300 meter hoog worden, pal naast haar familiehuis. Kraus maakte zich zorgen dat de luxueuze appartementen en hotel forse prijsstijgingen teweeg zouden brengen in de wijk Gutleut, een gezellige volksbuurt naast het centraal station. “Ik wist dat mijn wijk naar de knoppen zou gaan”, zei ze later.

Razend intelligent

Kraus was trots op de multiculturele buurt waarin ze was grootgebracht. De Turkse visboer om de hoek, de Duitse bakker en de Arabische barbier even verderop konden goed met elkaar overweg. “We hebben hier veel buitenlanders, tenminste 45 procent, en daar zijn we trots op”, zei Kraus tegen de krant Frankfurter Rundschau. Die wereldse houding was haar met de paplepel ingegoten. Ze herinnerde zich goed wat haar vader in de jaren na de oorlog weleens zei: “Hoe kunnen we verwachten dat de mensen in de wereld elkaar zullen leren begrijpen als dat bij ons thuis niet lukt?”

Om de wereld zelf beter te leren begrijpen trok Kraus er al jong op uit. Aan het begin van de jaren zestig reed ze in haar eentje in een kleine Citroën 2CV door landen die Duitsland tijdens de oorlog binnengevallen was: Polen, Hongarije en Roemenië. Ze was onrustig, had lef en was ook razend intelligent: sprekend zonder punten citeerde ze moeiteloos denkers en dichters. Na een studie sociologie bij de beroemde Duitse filosoof Theodor Adorno ging ze aan de slag voor de Verenigde Naties. Voor haar werk reisde ze in de jaren zeventig, wederom in haar eentje, door West-Afrika, Haïti en China.

Plastic tassen vol geld

Haar hechte band met haar familie bracht haar uiteindelijk weer thuis. Toen haar ouders ziek werden en ze niet meer op reis kon, vond ze een manier om de wereld naar haar toe te brengen. In het familiehuis op de Gutleutstrasse 94 begon Kraus een eenvoudig pension met tien kamers. Het werd al snel een ontmoetingsplek voor kunstenaars en intellectuelen, maar iedereen was er welkom. In de eerste vier jaar ontving Kraus gasten uit 82 landen, zo vertelde ze tevreden aan de krant Frankfurter Allgemeine in 1988: “Van de Nederlandse installateur tot de Amerikaanse professor en het gezin van zeven uit Afrika.”

In diezelfde tijd hoorde ze voor het eerst van de wolkenkrabber die gebouwd zou worden. Burgerinitiatieven probeerden zich er al een tijd tegen te verzetten, zonder succes, de vergunningen waren namelijk al binnen. Gelukkig lag er een juridisch addertje onder het gras: de directe buren moesten hun toestemming geven. De meeste buren waren snel omgekocht, maar de idealistische Kraus liet zich niet van haar standpunt brengen. Ook niet toen ze dreigtelefoontjes kreeg en angstaanjagende mannen voor de deur stonden, met plastic tassen vol geld.

Zelfs een aanbod van acht miljoen Duitse mark sloeg ze af. “Al hadden ze mij honderd miljoen gegeven, ik had er niet mee ingestemd”, zei ze. “Wat had ik met dat geld moeten doen? Aandelen inlijsten en hier aan de muur hangen? Geld alleen maakt je niet gelukkig.” De wolkenkrabber kwam er uiteindelijk niet en dat leverde Kraus de naam ‘Jeanne d’Arc van Frankfurt’ op.

Het overwinnen van onze angsten, dat was volgens Kraus het doel van het leven. En geld helpt daar volgens haar niet bij. “Het leven is een hordeloop”, zei ze. “Met geld kun je ze zeker voorbij rennen. Maar dan heb je ook niet werkelijk deelgenomen aan het leven.”

Hannelore Kraus werd geboren op 6 september 1939 en overleed op 15 januari 2023.