Trauma migrantenvrouwen
Dominees maken cursus voor migrantenvrouwen met trauma’s
In de ‘tussenruimte’ tussen professionele hulpverlening en individuele gesprekken hebben twee predikanten een groepscursus ontwikkeld voor migrantenvrouwen met trauma’s. Die is gebaseerd op inzichten vanuit de psychologie én het christelijk geloof.
Voor mannelijke migranten had de internationale en multiculturele kerk ICU in Gouda al groepsgesprekken, waarin ze over hun trauma’s konden praten. Dat willen wij ook, zeiden de vrouwen in deze kerk met twintig nationaliteiten. Die cursus, traumaverwerking voor migrantenvrouwen, kwam er. Dominee Esther van Schie (52) begon met een pilotgroep. Voor elk van de zestien bijeenkomsten met migrantenvrouwen maakten zij en haar collega Marien Kollenstaart op wat losse blaadjes les- en oefenmateriaal.
Die ‘blaadjes’ zijn nu gebundeld tot een lesboek. Voor haar op tafel in haar woonkamer ligt de Engelse versie, die als eerste klaar was. Vandaag wordt de Nederlandse tekst in Gouda gepresenteerd. De teksten in het Farsi, Oekraïens en Russisch zijn ook af. Een Arabische en Chinese variant zijn in de maak.
Ook vanwege hun uiteenlopende achtergronden zijn de trauma’s en, breder, geestelijke problemen van migrantenvrouwen verschillend, weet Van Schie. “Maar mensen die hier in Nederland komen, maken vaak dezelfde processen door”, zegt ze. “Migratie gaat altijd gepaard met problemen, op de vlucht gebeuren afschuwelijke dingen. Vluchtelingen komen allemaal naar Nederland uit een verlangen naar vrijheid. Maar hier moeten mensen zich aanpassen aan de Nederlandse cultuur en gewoontes. Het post-migratiesyndroom, dat is ook een gemene deler.”
Meer vrijheid ervaren, dat is het doel van de cursus. Vandaar ook de naam: Focus Freedom Course. Vergroten van die vrijheid kan, zo is de overtuiging van de makers van de cursus, met hulp van andere mensen én met hulp van God. “Uit naam van godsdienst gebeuren er afschuwelijke dingen, dat zorgt ervoor dat mensen zich afkeren van God”, zegt Van Schie. “En als je uitgaat van een strenge, straffende God, dan kan dat voor een trauma zorgen. Maar in het algemeen ervaren christenmigranten het geloof als een beschermende factor. Ze geloven dat God, en meer nog Jezus, dichtbij is, ook in het trauma. Dat je er niet alleen voorstaat, dat geeft rust.”
Boeddhisten en moslima's
De cursus haakt daar nadrukkelijk op in. Die is gebaseerd op psychologische kennis én op het christelijk geloof. Een korte verhandeling over zelfbeeld wordt bijvoorbeeld afgesloten met een paar verzen uit psalm 139 (‘Wonderbaarlijk is wat U gemaakt heeft’) In het hoofdstuk over seksueel misbruik wordt verwezen naar Tamar, de dochter van koning David, die in het Bijbelse verhaal werd verkracht door haar halfbroer, tot ontzetting van hun vader.
‘Ik ben geholpen door de genade van Jezus’
Seng Hkawn Sumlut (32) uit Gouda is geboren in Myanmar, woont sinds zes jaar in Nederland en werkt bij een databedrijf.
“Anderhalf jaar ben ik bij een psycholoog geweest. Zij leerde mij dat ik een groot trauma heb. Mijn man maakte op weg van Myanmar naar Nederland een eind aan zijn leven, wij zijn nooit samen in Nederland geweest. Dat is heel moeilijk voor mij. Ik sliep niet, ik had nachtmerries, ik zat aan de pillen.
“Ik ben geholpen door de genade van Jezus, dat is het belangrijkst geweest bij de behandeling van mijn trauma. Vrienden zeiden dat ik maar veel moest bidden, maar ik had ook de steun van de psycholoog nodig. Die kreeg ik, maar zij begreep niet alles. Ik wilde aan haar uitleggen hoe ik mijn trauma deel met Jezus, maar dat snapte zij niet. En zij kon ook niet met mij bidden.
“Natuurlijk weet Esther van mijn trauma, zij is mijn dominee, ze weet alles van mij. Zij vertelde mij over de cursus, die draaide toen als proef. De cursus is voor mij net zo belangrijk geweest als de psycholoog.
“In het begin vond ik het moeilijk mijn trauma te delen met de andere vrouwen. Maar zij hadden ook problemen, dat maakte het makkelijker voor me erover te vertellen. Het scheelt ook dat het alleen met vrouwen is, met mannen erbij was ik nog verlegener geweest.
“In de cursus zag ik dingen terug die ik al gehoord had van mijn psycholoog. Over het posttraumatisch stress-syndroom, bijvoorbeeld. Ik vond het fijn dat er ook plaats is voor geloof. Ik heb bij de bijeenkomsten geleerd hoe ik op een christelijke manier met mijn trauma om kan gaan. We hebben het ook gehad over vergeving, en over liefde die je voelt voor andere mensen.
“Mijn trauma is niet helemaal weg, maar het is niet meer zo aanwezig in mijn dagelijks leven. Ik kan er nu beter mee omgaan. Door de Bijbel te lezen en te bidden kan een trauma helen. En vooral door te vertrouwen op Jezus.”
Hoewel de cursus een duidelijk christelijk karakter heeft, zijn ook niet-christelijke vrouwen welkom. Van Schie heeft inmiddels een boeddhiste in de groep gehad, en ook een paar islamitische vrouwen. “Wij schamen ons niet voor ons geloof, maar als je wat anders gelooft is dat ook goed. Als er maar respect is.”
Bij de opzet hebben de predikanten psychologen betrokken. Want in hun opleiding hebben ze wel psychologie en gesprekstechnieken gehad, maar ze zijn geen psycholoog of psychiater. Om die reden is de cursus ook geen therapie. Evenmin is het vervanging van professionele hulp. “Het is een aanvulling”, zegt Van Schie. “Dit zit in de tussenruimte, tussen professionele hulp en pastorale gesprekken met een predikant.”
Botsing van wereldbeelden
Daar is, zo merkt ze, grote behoefte aan. Bij ernstige problematiek verwijst ze door naar professionele hulp. Maar ze merkt dat er in migrantenkringen regelmatig een taboe heerst op het zoeken van hulp bij een psycholoog. Sommige leiders van migrantenkerken houden dat in stand, door te zeggen dat mensen harder moeten bidden, of dat ze bij mentale problemen beter geholpen zijn met het uitdrijven van de duivel dan met een psycholoog.
Ook ziet Van Schie een ‘botsing van wereldbeelden’: “In veel culturen nemen mensen hun god, voorouders, overleden familieleden, de duivel mee. Ze hebben een gevuld universum. Als ze van de psychiater een tabletje krijgen, voelen ze zich niet serieus genomen. Ze willen ook vaak met een hulpverlener kunnen bidden, maar dat gaat doorgaans niet.”
Dat is vanuit Van Schie eerder een constatering dan een aanval: “Aan goede wil ontbreekt het van beide kanten niet, maar er zit een discrepantie.” In die leemte wil de cursus voorzien. Ze ziet de ‘helende werking’ van samen eten, ervaringen delen, oefeningen doen en samen zingen en bidden.
Krachtbronnen
De sessies maken veel los. “Er is geen bijeenkomst waarop er niet wordt gehuild”, omschrijft ze de sfeer. Altijd biedt ze een apart gesprek aan als nazorg. Ook adviseert ze mensen die het te veel wordt, tijdig te stoppen of een professional te raadplegen.
‘Er is een opening gemaakt van donker naar licht’
Amber Hwan HuangLiang (44) uit Nieuwerkerk aan de IJssel kwam in Nederland voor een studie economie aan de HES in Rotterdam. Ze is getrouwd, heeft twee kinderen en werkt als postbode.
“Een paar Chinese vrouwen uit onze gemeente hebben veel meegemaakt, ze hebben veel in hun rugzak. Esther en ik dachten dat het goed zou zijn als zij de cursus zouden volgen. Ik zou vertalen, maar ik wilde ook meedoen.
“Ik heb het nooit als een trauma ervaren, maar van jongs af aan heb ik het idee dat ik lelijk ben. Ik weet dat niemand dat gelooft. Als ik in de spiegel kijk zie ik dat ik niet lelijk ben, maar in mijn binnenkant zit een stem die zegt: je bent niet zoals je denkt dat je bent, je bent lelijk, je bent vies, je bent niet goed genoeg.
“Dat negatieve zelfbeeld hindert me om goed over mezelf te denken. Daardoor is het misschien niet gelukt om mijn opleiding af te maken of om werk te vinden. Ze willen me toch niet, dacht ik.
“In de cursus heb ik er voor de eerste keer over verteld, ook mijn man kende dit verhaal niet voor de volle honderd procent. Het helpt om er met andere vrouwen over te praten, het voelt veilig met alleen vrouwen. Ik zag dat ik niet de enige ben met een probleem, anderen hebben nog veel meer meegemaakt.
“De cursus heeft veel invloed op me gehad. Het is niet alleen psychologie, het zijn ook de woorden van God die helpen. Je gaat terug naar de goede bron, je bent niet die kwaaie innerlijke stem, je bent goed zoals God je heeft gemaakt.
“Er is een opening gemaakt van donker naar licht. Jezus is het licht, hij is de overwinnaar, er is hoop. Hoe ik naar mezelf kijk is niet het belangrijkste. Ik weet nu: ik ben een geliefd kind van God. Ik heb meer zelfvertrouwen, ik voel me vrijer. Dat verdienen we.”
Om te voorkomen dat de vrouwen blijven hangen in de problemen, wordt toegewerkt naar ‘de krachtbronnen’. “We willen niet alleen bezig zijn met een probleem, maar vragen ook: hoe ga jij het nu doen, hoe kan jij je leven in eigen hand nemen, hoe ziet jouw toekomst eruit, waar zit jouw kracht?”
Nog voor de officiële presentatie hebben andere kerken, vluchtelingenorganisaties en vrouwengroepen laten weten met het lesboek aan de slag te willen. Dat kan niet zomaar iedereen: cursusleiders moeten geschoold zijn in psychologie dan wel pastoraat. En ze krijgen eerst een instructiedag over hoe ze zo’n cursus op een verantwoorde manier kunnen leiden. “Je kunt veel kapot maken, en dat hopen we met zo’n scholing en een handboek voor de docenten te voorkomen.”
Lees ook
Trouw maakte een serie over migrantenkerken in Rotterdam. Lees ze hier terug
