Zelfs naar de maatstaven van de Amerikaanse politiek was HBO-talkshowpresentator Bill Maher wel heel hard over multimiljardair David Koch. “Hij en zijn broer hebben meer gedaan dan wie ook om klimaatontkenners te financieren, tientallen jaren lang, dus fuck him. De Amazone brandt, ik ben blij dat hij dood is en ik hoop dat het einde pijnlijk was.”
Koch was zich bewust van de haat die links Amerika hem toedroeg. “Ik lees wat ze van me vinden en ik denk: wat ben ik een vreselijke man”, zei hij in 2011 tijdens een bijeenkomst op het Massachusetts Institute of Technology (MIT). “Maar dan kom ik hier en iedereen behandelt me als een geweldige vent, en dan zeg ik: misschien deug ik toch wel.” Hij had toen net een nieuw kankercentrum geopend, waarvoor de universiteit honderd miljoen dollar van hem kreeg.
David Koch werd in 1940 geboren in Wichita, Kansas. Zijn vader, Fred Koch, een scheikundige van deels Nederlandse komaf, was toen net een olieraffinaderij begonnen. Na zijn scheikundestudie aan het MIT en advieswerk in die sector nam David samen met zijn broer Charles de leiding over van wat inmiddels Koch Industries heette. Ze bouwden het uit tot een multinational, behalve in olie en chemie actief in allerlei andere sectoren, van veehouderij tot grondstoffenhandel. Ze werden er (tot chagrijn van twee andere broers) onvoorstelbaar rijk door: het vermogen van elk wordt geschat op 60 miljard dollar.
Daar deden ze wat mee. David Koch gaf meer dan een miljard aan onderzoeksinstituten, musea en theaters. Maar hij zal vooral herinnerd worden als iemand die met zijn geld de Amerikaanse politiek deels naar zijn hand wist te zetten.
Geen cent naar Trump
Van hun vader Fred kregen Charles en David met de paplepel een rechtlijnig conservatisme ingegeven: hoe minder macht de overheid heeft, des te beter gaat het met Amerika. Ze vonden het hun burgerplicht om Amerika die les bij te brengen. Al waren ze zelf eerder libertair – tegen het homohuwelijk hadden ze bijvoorbeeld helemaal geen bezwaar. En hoe goed ze de Republikeinse partij ook gezind waren, Donald Trump kreeg en krijgt geen cent van ze.
Charles stond in 1976 aan de wieg van het libertaire Cato Institute. In 1980 was David de kandidaat-vice-president voor de Libertaire Partij. Hij en presidentskandidaat Ed Clark haalden 1 procent van de stemmen, voor een programma dat korte metten maakte met belastingen, de AOW en de centrale bank.
Meer macht voor de Tea Party
In 2004 richtten de broers een politieke organisatie op, Americans for Prosperity, die conservatieve ideeën moest verspreiden, onder andere met tv-advertenties. Die was niet alleen in de hoofdstad Washington actief, maar had afdelingen in het hele land. Dat bleek cruciaal toen zich tijdens het presidentschap van Barack Obama een opstand manifesteerde onder Republikeinse kiezers, woedend over Obama’s financiële beleid, maar ook over de veronderstelde slapheid van Republikeinse politici. Mede dankzij de Kochs wist deze Tea Party-beweging in 2010 een groot aantal radicaal-conservatieve Congresleden verkozen te krijgen. Hun toegenomen macht bleek uit uit de stijgende opkomst bij de halfjaarlijkse bijeenkomsten van conservatieve geldschieters die ze organiseerden. Volgens critici was het gewoon uit eigenbelang dat twee rijke industriëlen een beweging steunden die ageerde voor belastingverlaging. Net zoals natuurlijk geld uit hun met fossiele brandstoffen vergaarde fortuin naar ontkenners ging van het verband tussen die brandstoffen en opwarming van de aarde.
Klimaatwetenschapper Michael Mann zei het aardiger dan Bill Maher, maar eigenlijk even hard: “David Koch zal vermoedelijk worden herinnerd als een van een handjevol personen die in hun eentje pogingen schipbreuk lieten lijden om klimaatverandering en andere ernstige milieugevaren af te wenden en daarmee onze planeet voor toekomstige generaties te bewaren.”
De toekomstige generatie Kochs heeft daar nog geen last van. David Kochs drie kinderen zullen over het reusachtige vermogen dat ze erven bijna geen belasting betalen. Met dank aan het effectieve activisme van hun vader en hun oom.
David Koch werd op 3 mei 1940 geboren in Wichita, Kansas. Hij overleed op 23 augustus 2019 in Southampton, New York.
