ASN-directeur: ‘We hebben meer fans dan klanten’

Een elektrische.” Arie Koornneef voegt het bijvoeglijk naamwoord automatisch toe als hij zegt dat hij vandaag met de auto is gekomen. Met een kleine grimas, alsof de directeur van ASN Bank er vast een vervolgvraag mee voor wil zijn.

Koornneef (51) is vandaag naar het hoofdkantoor in Den Haag gereden om uit te leggen hoe zijn bank de crisis doorstaat. Er is een reden om dat nog net even in de nadagen van 2020 te doen, want dit is het jaar waarin ASN zestig jaar bestaat.

Tegenwoordig denkt iedereen bij die drie letters aan duurzaamheid, aan het streven naar minder uitstoot en het behouden van biodiversiteit. Maar in 1960, vlak na de oprichting, was de Algemene Spaarbank Nederland nog helemaal niet zo bezig met dat groene. Ze begon als vakbondsbank, opgericht door wat nu FNV heet.

Gaandeweg sluipt de natuur het bankbedrijf binnen

De bankkantoren werden in die tijd zelfs bemand door vakbondsbestuurders en Kaderleden, en op een advertentie uit die tijd staat een spaarzaam eekhoorntje met een gulden in zijn knuistjes, gericht aan de so­cialistische arbeidersklasse. Later zal ASN zich uitspreken tegen menselijk onrecht: kinderarbeid, het Apartheidsregime in Zuid-Afrika, wapenhandel. Dan, gaandeweg door de decennia heen, sluipt de natuur het bankbedrijf binnen.

Om nu wereldwijd te boek te staan als expertise-centrum. Zo ontwikkelt de bank meetmethodes om te peilen hoeveel een specifieke financiële investering zijn sporen achterlaat op klimaat en biodiversiteit. Meetmethodes die inmiddels door ’s werelds grootste banken worden overgenomen: van Morgan Stanley in New York, tot HSBC in Londen ‘en ook nog een bank uit Nepal’, zegt Koornneef. Dit jaar gaf hij er nog een presentatie over aan de Verenigde Naties.

De impact van de bank moet je dan ook vooral in dat soort projecten zoeken – qua omvang is ASN met 739.000 klanten in 2019 nog altijd een kleine speler in Nederland. Wel één die hard groeit de laatste jaren, vorig jaar met 5,5 procent. En die geregeld het hoogst scoort in klanttevredenheidsonderzoeken. Koornneef: “Het zijn soms meer fans dan klanten.”

Ook het bankwezen kan een knauw krijgen in de crisis

Met hen had hij dan ook graag een groots jubileumfeest gevierd. De reden dat dat allemaal niet doorging, een virus, laat zich ook deze maandag van het interview weer gelden. Net een kwartiertje voordat Koornneef van de trap af komt om aan te schuiven voor het gesprek, lekt uit dat het kabinet alle niet-essentiële winkels voor minstens een maand op slot gooit. Dat terwijl de horeca al een tijdje dicht zit.

Vakbonden en werkgeversclubs slaan direct alarm: dit gaat zonder extra steun tot ontslagen en faillissementen leiden. Banken hebben op hun beurt weer leningen uitstaan bij die bedrijven. Die krijgen ze nu misschien nooit meer terugbetaald, zodat ook het bankwezen een knauw kan krijgen in de crisis. Niet zo gek dus, dat hun beurskoersen wereldwijd integraal omlaag doken, afgelopen maart.

Komt zo’n lockdown net zo hard aan bij ASN als bij de grotere banken?

“Eigenlijk hebben wij hier veel minder mee te maken. Wij hebben namelijk geen kredietverstrekking uit staan bij ondernemers. Wel hypotheken aan particulieren, en er staan ook staatsobligaties op onze balans, maar daar spelen die risico’s van corona minder.

“Wat ook helpt is dat wij geen belangen hebben in fossiele brandstoffen. Sinds corona is de olieprijs bijvoorbeeld gekelderd. Andere banken, ook in Nederland, moesten daarop afschrijven. Wij hebben zestig jaar terug al gezegd: wij investeren niet in fossiele industrie, want dat is niet kies. Vinden wij.”

Hebben jullie dan eigenlijk wel last van deze crisis?

“Jawel, maar dus niet vanwege bedrijfskrediet dat we zouden mislopen. Meer via onze projectfinancieringen – de zon- en windparken die wij helpen bouwen bijvoorbeeld. Je ziet nu dat de bouw daarvan soms vertraging oploopt, bijvoorbeeld doordat materialen niet altijd goed aankomen. Hele landen zitten soms immers op slot. Maar ook in de gesprekken om tot een bouwbesluit te komen maken bouwbedrijven en investeerders vaker pas op de plaats door alle onzekerheid. Dat betekent dat wij als bank dan extra moeten zoeken naar mogelijkheden om ons geld toch kwijt te kunnen. Zo niet, dan blijft dat op de plank liggen.”

Veel geld in kas houden is tegenwoordig duur als bank. Dat moet dan gestald bij de Europese Centrale Bank (ECB), en die rekent daar een negatieve rente voor. Wat dat betreft helpt het ook niet mee dat consumenten door alle onzekerheid meer zijn gaan sparen dit jaar, zoals Koornneef in de cijfers terugziet. Om die negatieve rentes van de ECB op te vangen heeft ook ASN besloten om vanaf volgend jaar een negatieve spaarrente te rekenen voor bedragen boven de 250.000 euro.

Maar het zou dus mooier zijn als het geld kan blijven rollen, naar duurzame projecten in het geval van ASN. In de zoektocht daarnaar komt de bank steeds meer andere partijen tegen. Iederéén in de financiële sector moet tegenwoordig verduurzamen. Op last van nationale overheden, Europese wetgeving, en anders wel vanwege maatschappelijke druk. Dat ABN Amro vorige maand aankondigde dat ze het aandeel duurzame leningen en beleggingen flink wil ophogen, is slechts één van de vele voorbeelden hiervan.

Hoe moeilijk is het dan om genoeg wind-, zon- en andere groene projecten te vinden?

“Eerlijk gezegd: niet. Er liggen hele grote ambities op tafel, van het klimaatakkoord tot de Green Deal van de Europese Commissie. Daardoor ontstaan vanzelf projecten die vragen om financiering. En ja, het klopt dat andere financiële partijen zich daar ook op toe gaan leggen – gelukkig maar, zou ik zeggen. Je ziet nu vooral de omvang van de projecten toenemen. Dan ga je ook vaker samen financieren, je steekt er dan soms met meerdere geldschieters samen voor honderden miljoenen in.”

Klopt het dat jullie steeds een horde nieuwe klanten krijgen als er weer een schandaal speelt bij één van de grotere banken, over een salarisverhoging of iets anders?

“Ik heb in het verleden weleens gezegd, ja. Maar er is sowieso een gestage groei. Vooral van jonge klanten, tussen de 18 en 35, die groep nam vorig jaar liefst met 13 procent toe. Over 2020 mag ik nog geen exacte cijfers geven, maar ik kan wel verklappen dat de klantengroei dit jaar nog groter is.”

Waarom zouden mensen juist in coronatijd overstappen?

“Dat is een beetje gissen natuurlijk. Maar ik kan me wel voorstellen dat het een jaar was waarin mensen zich extra bewust waren van hoe afhankelijk we zijn van de natuur. En dat ze daardoor eerder zoiets hadden van: goh, zou ik mijn geld niet beter kunnen inzetten om wat van de milieuproblemen op te lossen?”

Afgelopen zomer was er een stop van nieuwe zakelijke spaarders, omdat jullie te weinig mensen in dienst hadden om hen allemaal aan de wettelijk verplichte klantcontroles te onderwerpen. Hoe staat het daar nu mee?

“Aanvragen van nieuwe zakelijke spaarklanten nemen we nog steeds niet in behandeling. Dat is niet omdat we dat niet willen, maar omdat we dat niet kunnen. Het is namelijk lastig voor banken in het algemeen, en dus ook voor de onze, om genoeg gekwalificeerde mensen te vinden die zakelijke klanten kunnen doorlichten op mogelijke witwasrisico’s. En als je ze vindt, moeten ze eerst nog even worden ingewerkt.

“Tot die tijd zullen we toch keuzes moeten maken. En dan kiezen we het liefst voor klanten die meerdere dingen bij ons doen. Die dus zowel een betaal- als een spaarrekening hebben, of naast het sparen ook bij ons beleggen. Je hebt als bank dan meer impact op de wereld met het geld dat je beheert.”

“Het aantal zakelijke spaarders is bij ons overigens klein hoor, we zijn voornamelijk een bank voor particulieren en zzp’ers. En ik wil hier ook nog even zeggen dat we in sommige onderzoeken, zoals die van KPMG, het hoogst scoren op klantervaring in Nederland. Niet alleen in de bankensector, maar van alle bedrijven. We ontvangen weinig klachten, en ook zakelijke spaarders heb ik niet aan mijn bureau zien verschijnen.”

Toch klinkt dat frustrerend. Juist vanwege die hoge klanttevredenheid zou je toch eigenlijk willen uitbreiden, nog veel meer klanten willen kunnen verwelkomen?

“Zeker, maar soms word je daarin ook geleefd door de wet- en regelgeving. En wat die allemaal vraagt van een bank. De eisen die de wetgever en toezichthouder qua klantcontroles aan ons stellen zijn best wel fors. En terecht, overigens. Maar je loopt zo wel tegen grenzen aan die je niet altijd direct kunt oplossen.”

ASN is feitelijk een staatsbank – moederbedrijf Volksbank is volledig in handen van de overheid. De rechtsvoorganger daarvan, SNS, is in 2013 genationaliseerd omdat die anders failliet dreigde te gaan. ASN opereert nu onder de bankvergunning van de Volksbank, maar binnen dat bedrijf rommelde het dit jaar nogal. Er waren in korte tijd verschillende bestuurswissels, en er loopt nu een onderzoek naar de onderlinge vertrouwensrelatie binnen de top.

Heeft ASN daar last van?

“Nee. Wij gaan helemaal zelf over ons klantcontact en onze missie. De Volksbank houdt zich meer bezig met de infrastructuur. Met alle IT-systemen dus, maar ook met mobiel bankieren en alle wettelijke verplichte klantcontroles op witwassen en fraude. We kunnen veel gebruikmaken van hun kennis en kunde, zodat wij ons meer kunnen richten op waar wij zelf goed in zijn.”

Het kabinet heeft ooit aan de Europese Centrale Bank moeten beloven dat het de Volksbank uiteindelijk weer van de hand doet. Staan grote banken niet watertandend te kijken of ze de Volksbank over kunnen kopen vanwege alle duurzame kennis die u in huis heeft?

“De Volksbank is op dit moment bezig met een nieuwe strategie voor de toekomst, en bespreekt dat ook keurig met NLFI (de officiële aandeelhouder namens de staat, red.). Maar dat gebeurt buiten mijn gezichtsveld. Uiteindelijk zal de minister van financiën daar verder over besluiten, daar kan ik nu niets zinnigs over zeggen.”

Zou u met uw exponentieel stijgende klantenbestand niet liever gewoon weer een bankvergunning nemen, en zeggen: wij gaan de vierde bank van Nederland worden?

“Nee hoor, ik ben juist heel blij met de constructie binnen de Volksbank. Ik denk dat de Volksbank en ASN voor dezelfde dingen staan. Het helpt ons echt om onderdeel te zijn van een groter geheel. De huidige situatie is het beste van twee werelden.”

Lees ook:

ASN is de eerste klimaatneutrale bank

ASN Bank dringt de uitstoot van CO2 terug via zijn investeringen. De volgende stap: klimaatpositief worden. Een interview met directievoorzitter Arie Koornneef.