Vaarwel gazon! Vijf manieren hoe het ook kan

1. Kies ander gras of bodembedekkers

Effect op klimaat en biodiversiteit:
ander gras ★★
bodembedekkers ★★★

Moeite: ★★

Esthetisch effect:
ander gras ★★
Bodembedekkers ★★★

Wil je toch een grasveld? Kijk dan verder dan het standaard raaigras. Kies voor sterkere, meer klimaatbestendige grassoorten of, nog beter, gras-kruidenmengsels. Zelf gras inzaaien is duurzamer dan plaggen kopen, omdat je je eigen zadenmengsels kunt kiezen.

Zo is rietzwenkgras droogte- en hittebestendiger: het zit onder meer in speciale ‘Water Saver’-grasmixen. Een grasmengsel met microklaver hoeft niet bemest te worden. Er zijn gras-kruidenmixen, waarmee je de biodiversiteit vergroot. Ze zijn er voor elke grondsoort. Zulke mixen zijn oersterk en je kunt ze maaien. Jammer genoeg zijn dit soort mengsels er vaak alleen in grootverpakking. Idee: sluit een grasdeal met je buren!

Als je je grasveld niet intensief gebruikt, zijn bodembedekkers een goede optie. Die breiden zich snel uit en dekken de grond af, onkruid krijgt geen kans. Je kunt er met mate over lopen, al is af en toe een stapsteen handig. Bodembedekkers hoef je niet te maaien, ze bloeien uitbundig en lokken bijen en vlinders. Aan welke planten moet je denken? De geurende kruiptijm, sedumsoorten en loopkamille of, in de schaduw, dikkemanskruid, goudaardbei, klimop of kleine maagdenpalm.

Zet tussen de acht en twaalf plantjes per vierkante meter om snel een dichte mat te krijgen.

Superhandig: kant-en-klare plantmatten met bodembedekkers die je zo in je tuin kunt ­leggen.

2. Minder en anders maaien

Effect op klimaat en biodiversiteit: ★★★★
Moeite: ★★
Esthetisch effect: ★★★★

Maai eens ánders: minder kort (je kunt je maaimachine op verschillende lengtes instellen), minder vaak of niet overal. Langer gras is beter bestand tegen droogte, het herstelt zich altijd weer. Als je geen kunstmest gebruikt, nestelen er zich beestjes als regenwormen en duizendpoten die je bodem gezond houden. Als je niet meer maait, krijgen allerlei bloemen een kans: boterbloem, paardenbloem en madeliefje, maar ook ereprijs, hondsdraf, klaver en margriet. En het gras zelf! Ze zorgen meteen voor meer kleur in je tuin en trekken massa’s vlinders en bijen.

Wat is minder vaak maaien? Om de drie, vier weken. Nog beter is om alleen in juni en eventueel september te maaien. Haal het maaisel wel weg, dan zie je steeds meer wilde bloemen komen. Slordig en onhandig, dat lange gras? Wees creatief. Maai alleen langs de randen van je grasveld. Maai paden en cirkels voor je tuinstoelen, of maai verschillende vormen, leuk voor kinderen.

De plekken die je maait en de verhouding kort en lang gras kun je zelf bepalen. Hoogteverschillen in je gras zorgen voor temperatuurverschillen en daar zijn vlinders blij mee. En het ziet er allesbehalve slordig uit!

3. Maak een bloemenweide

Effect op klimaat en biodiversiteit: ★★★★
Moeite: ★★★★
Esthetisch effect: ★★★★★

Een kleurige bloemenweide, insecten en vogels stemmen vóór! Bloemzaadmengsels genoeg, bij tuincentra en op internet. Kies biologische zaden en een mix van inheemse, eenjarige en vaste bloemen: op den duur nemen de vaste planten het over.

Een vierkante meter is al ­genoeg, uitbreiden kan altijd. Je moet wel even aan de slag. Steek het gras met de wortels uit. Maak de grond goed los. Verdeel een laagje (natuurlijk bemeste) tuinaarde over je weitje. Heb je zware kleigrond? Meng er wat zand door.

Waarschijnlijk zitten er nog zaden in van brandnetel, gras, heermoes of winde in de grond die je bloemen kunnen overwoekeren. Je hebt drie mogelijkheden. Netjes in rijen zaaien: markeer ze duidelijk. Alle groen dat tussen de rijen opkomt, wied je weg tot je zaailingen goed zijn opgekomen.

Bij de tweede en derde optie moet je nog een jaartje op je bloemenweide wachten. Bedek de blote aarde met zwart landbouwplastic zodat de zaden die nog in de grond zitten, doodgaan. Of poot, dicht op elkaar, biologische aardappels op je toekomstige weitje. Die maken korte metten met de meeste onkruidzaden en je houdt er de hele winter aardappels aan over.

4. Creëer je eigen natuurgebied

Effect op klimaat en biodiversiteit: ★★★★★
Moeite: ★★★
Esthetisch effect: ★★★★

Met een afwisseling van bloemen, vaste planten, struiken, bomen en daartussen slingerpaden lijkt zelfs een kleine tuin groot. Ver kun je niet kijken, je creëert allerlei spannende doorkijkjes. Een echt natuurgebied, waar planten, dieren én mensen zich thuisvoelen.

Denk niet te veel in stramienen en haal er geen tuin­architect bij. Het is jouw natuurproject! Vaak hoef je alleen je bestaande beplanting aan te vullen en je vroegere grasveldje te beplanten. Duur? Nee hoor. Begin klein. Verzamel planten en stekjes bij vrienden en kennissen, word lid van een (ecologische) tuinvereniging.

Kies zoveel mogelijk inheemse, vaste of tweejarige planten, struiken en bomen, die zijn vaak sterker en net zo mooi. Probeer het zo in te richten dat je het hele jaar bloemen hebt en bijen en vlinders altijd genoeg stuifmeel en nectar kunnen vinden. Zet bomen en struiken met bessen en vruchten neer, voor de vogels. Maak onder schuttingen of heggen doorgangen voor egels. Of verander je gazon in een vijver voor libellen, kikkers en vogels! De mogelijkheden zijn eindeloos, omdat er niks moet en (bijna) alles mag.

5. Herwilderen

Effect op klimaat en biodiversiteit: ★★★★★
Moeite: ★
Esthetisch effect: ★★★

Dit is het meest extreme alternatief, alleen geschikt voor een relaxte tuinier die niet gehecht is aan netjes. Doe eens niks! Het kan in je hele tuin of alleen op een grasveld van een vierkante meter. Stop met bemesten, bespuiten, kalk of water geven, verticuteren of je druk maken.

Voor dit herwilderen heb je wel een lange adem nodig. En het wordt behoorlijk rommelig: daar moeten je huisgenoten ook tegen kunnen! Bovendien moet je wel íets doen. In de natuur houden grazers het landschap open, zodat er zich meer verschillende planten kunnen vestigen. Ze nemen zaden mee in hun vacht.

Dat moet je als mens imiteren. Komen er het eerste jaar te veel bramen, brandnetels, zuring, winde of heermoes op tussen je gras: haal ze (deels) weg, hoewel een hele massa vlindersoorten alléén op brandnetels eitjes legt. Strooi eventueel zaden van wilde planten die bij jouw grondsoort en de ligging van je tuin passen. Al snel volgen er andere wilde bloemen, met in hun kielzog insecten en vogels.

En waarschijnlijk komen er nog jonge berken, eiken, esdoorns of vlinderstruiken op, die zich makkelijk uitzaaien. Dan krijg je geleidelijk een mini-bos in plaats van een grasveld.

Lees ook:

Maak kennis met het kleine legertje dat in uw tuin aan het werk is

Je dacht misschien dat jij op je eentje je tuin onderhoudt, maar dat heb je mis. Want in iedere tuin, en zelfs op je balkon, leven miljoenen co-werkertjes.