Rosey Pool was drie verschillende mensen ineen

De in vergetelheid geraakte verzetsstrijdster en burgerrechtenactivist Rosey Pool leidde een wonderlijk veelzijdig leven, blijkt uit de door Lonneke Geerlings geschreven biografie.

Rosey Pool ontsnapte op het nippertje aan deportatie vanuit Westerbork, maar verloor veel familie en bekenden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de bevrijding werd ze een fanatiek pleitbezorger van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Pool (1905-1971) roerde zich in Nederland, maar haar werk bracht haar ook in Engeland, de Verenigde Staten en Afrika. Totdat de tijd haar inhaalde: de van oorsprong Amsterdamse, die jarenlang dacht mee te werken aan de oplossing van het probleem, werd in de loop van de jaren zestig meer en meer gezien als onderdeel van het probleem. Wit, oud en daarmee eigenlijk behoorlijk irrelevant.

Veelzijdigheid, rusteloosheid en het vermogen om zichzelf vele malen opnieuw uit te vinden lopen als een rode draad door De vele levens van Rosey Pool. Strijdbaar van Westerbork tot Mississippi. ‘Voordrachtskunstenaar, trouwe echtgenote, lerares, vertaalster, verzetsstrijdster, verzamelaar van Afro-Amerikaanse poëzie, burgerrechtenactivist, tv-persoonlijkheid – ze was het allemaal’, constateert de auteur, historicus Lonneke Geerlings. ‘Ze was eigenlijk twee, drie verschillende mensen ineen’, vond de met haar bevriende Albert Mol.

Flink gepest

Pool vond veel troost en inspiratie in Afro-Amerikaanse poëzie. Ze zag ongetwijfeld overeenkomsten tussen de discriminatie van Afro-Amerikanen en antisemitisme. Maar Geerlings vermoedt dat haar ervaringen als van jongs af aan behoorlijk zware vrouw zo mogelijk een nog grotere rol speelden. Pool werd flink gepest.

In haar latere leven kon ze bogen op een uitgebreid netwerk van veelal zwarte dichters, denkers en andere vrije geesten. Maar in haar Londense tijd, eind jaren veertig en jaren vijftig, trok haar ‘salon’ ook Nederlanders als Ramses Shaffy, Jef Last, Loe de Jong en Albert Mol.

Pool gaf lezingen, was te zien op de Britse en Nederlandse televisie en maakte bloemlezingen over de onderwerpen die haar hart hadden. Ze kreeg ook uitnodigingen omdat ze Engelse les had gegeven aan Edith Frank en op school Ediths dochter Anne in de klas had gehad. Ze was kritisch op het meisje en haar dagboek. Toen Otto Frank het Pool liet lezen, had ze niets in uitgeven gezien. Later stond de ‘heiligverklaring’ haar tegen: ‘Lijden is geen deugd’.

Overdreven claims

Geerlings boek, een bewerkte versie van haar proefschrift, maakt duidelijk dat Pool een fascinerend leven leidde. Maar een aantal claims lijkt toch overdreven. Ze was ‘een van de aanjagers van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging’, zo staat in het persbericht van de uitgeverij. Pool was een BN’er, schrijft Geerlings zelf. Dat lijkt behoorlijk buitensporig.

In een passage over Pools oppoetsen van haar curriculum vitae met een studie aan de Universiteit van Amsterdam zoekt de auteur het in een vergelijking met Charles Schwietert, die begin jaren tachtig moest aftreden als staatssecretaris vanwege soortgelijke leugens. Het doet nogal willekeurig aan. Net als de opmerking dat een foto van Pool met de beroemde en bevriende schrijver Langston Hughes zoiets is als een foto van Pool met zangeres Beyoncé.

Ronduit vervelend zijn de beschrijvingen van Geerlings’ ervaringen tijdens het onderzoek. Wat relevant is om te melden over het verloop van het onderzoek past in de meeste gevallen prima in een verantwoording aan het begin of het eind van een boek. Ook hier was dat beter geweest. Opvallende parallellen tussen de hoofdpersoon en de auteur of een prachtige pen kunnen interessant proza opleveren. In veel andere gevallen verzandt het in gebrabbel dat ophoudt tijdens het vertellen over een boeiend leven.

Lonneke Geerlings
De vele levens van Rosey Pool. Strijdbaar van Westerbork tot Mississippi
Atlas Contact; 288 blz. € 22,99