Nachttrein brengt Stockholm dichterbij voor de niet-vliegende Hollander

De nieuwe nachttrein van Hamburg naar Stockholm brengt Zweden voor niet-vliegers dichterbij. Een verademing voor wie de Deutsche Bahn gewend is.

Voor wie regelmatig per trein tussen ­Nederland en Zweden pendelt, komt de herinvoering van de slaaptrein tussen Hamburg en Stockholm als een godsgeschenk. Na bijna dertig jaar is er weer een dagelijkse, nachtelijke rit tussen beide steden. En die brengt Scandinavië voor de niet-vliegende Hollander een stuk dichterbij.

Nog een godsgeschenk: het is de Zweedse spoorwegonderneming SJ die de treindienst voor haar rekening neemt en niet de Deutsche Bahn. Die laatste gooit, zo is mijn ervaring, bij ­bijna alle geplande treinreizen tussen Nederland en Zweden roet in het eten.

In theorie reis ik in een dag met de trein van Amsterdam naar mijn woonplaats aan de Zweedse westkust. In de praktijk is dat nooit gelukt – ik ging de afgelopen jaren al zeker dertig keer op en neer. Je hoeft de grens met Duitsland maar over te zijn of een rijtuig heeft kuren, een wissel is stuk of de intercity rijdt 400 kilometer lang achter een boemeltje.

Keer op keer strandde ik op een tochtig perron, vaak in ­diezelfde Duitse grensplaats met als enige betaalbare overnachtingsplek een feesthostel langs de snelweg. Je zou je ­groene idealen er bijna door overboord gooien.

Je hoeft alleen maar uit het raam te staren

Nu is er een nieuwe nachtverbinding. Bij de officiële in­gebruikname op station Hamburg-Altona grapt een hoge pief van de Deutsche Bahn dat alle slaaptreinen van en naar Duitsland zijn verdwenen, omdat hij zelf ‘zo’n nacht in de trein’ maar armoeiig vindt. De Zweedse ambassadeur Per Thöresson en zijn gezin vinden het juist dé manier om een vakantie te ­beginnen. Je stapt in hartje stad op en hoeft alleen maar wat uit het raam te staren, te eten en te slapen.

Ik ben van de Zweedse school. Wie zoals ik weigert in een vliegtuig te stappen, móet ook wel enige liefde ontwikkelen voor de internationale trein. Het alternatief, blijven waar je bent, is niet aan mij besteed.

Iets voor tienen ’s avonds, keurig volgens het spoorboekje, ­rollen we station Hamburg-­Altona uit. Doorgaans lig ik in nachttreinen in een couchette met vijf anderen, ditmaal waan ik me haast in het Hilton met mijn eigen compartiment. Geen snurkers. Wel een eigen wasbak! De kaartjescontroleur vraagt of ik koffie of thee wil bij het ontbijt.

De nachttrein biedt zitplaatsen, couchettes, tweedeklascoupés voor een of twee personen en eersteklascomparti­menten voor maximaal drie personen met een eigen wc en douche. Voor de tweedeklas­reizigers zouden er gedeelde douchecabines zijn. Die blijken buiten werking. Het zij zo. Ik blijf opgetogen over mijn eigen wasbak.

Een dame met bonten gilet en laklaarsjes

De nachtelijke verbinding mag dan nieuw zijn, de trein zelf is dat duidelijk niet. Ik laat me vertellen dat slaapwagons niet of amper meer worden ­geproduceerd. Dit is, kortom, een oud model in een lichtjes gerenoveerd jasje. Die douches zijn allicht nog niet meegenomen in de opknapbeurt.

In de coupé naast me zit een dame van middelbare leeftijd ongemakkelijk rechtop, gekleed in bonten gilet en met laklaarsjes aan haar voeten. Ze is hier niet uit vrije wil, haar baas heeft haar de trein ingestuurd, en ze vindt het uiterst problematisch om een nacht lang geen eigen toilet te hebben. Ze peinst er niet over om onder die gemeenschappelijke douche te stappen, wat vandaag dus ook geen optie is. “Waarom zou je niet gewoon vliegen?”, verbijt ze zich. “Wat is dáár nou zo erg aan?”

Eersteklaspassagier Dirk ­Engelhardt, een zakenreiziger uit Duitsland die hier duidelijk wel uit vrije wil is, deelt desgevraagd mee dat zijn privécoupé een uitstekende warme douche, een wc, en een breder bed heeft dan het onze. Het bier in de ­restauratie was bovendien koud en goedkoper dan in Zweden.

Als een kind, hobbelend in een buggy

Alles is een kwestie van perspectief. Voor wie gewoonlijk een nacht rechtop zit of in het beste geval een couchette deelt met vreemden, is dit een peil­loze luxe. Zo voelt het voor mij althans. Het bedje is opgemaakt en ik hoef zelfs mijn compartiment niet uit om mijn tanden te poetsen.

Tip van een geoefend treinslaper: neem standaard een slaapmasker en oordoppen mee. Beide worden ook in de bistrowagon verkocht.

Ik staar naar het in duister gehulde Duitse landschap, lees wat en dommel weg, als een kind dat in een buggy in slaap wordt gehobbeld. Deze keer geen gejakker en gehaast, geen stress om al die aansluitingen die ik nog kan missen. Heerlijk, zo’n rechtstreekse verbinding.

De controleur die ’s avonds informeerde of ik koffie of thee drink, wekt me om een uur of acht ’s ochtends met een dienblad in zijn handen. Buiten trekt een wit, Zweeds boslandschap voorbij. Het treinontbijt is wat het is: een pistoletje, een bakje boter en marmelade, muesli en melk. Maar toch: ontbijt op bed in een trein.

Precies om 09.55 uur wiegelen we Stockholm Centraal ­binnen. Ik ben min of meer ­uitgerust. De hele dag ligt nog voor me.

Tijden en prijzen

Vanuit Hamburg-Altona:

de nachttrein vertrekt ’s avonds om 21.55 uur. Vanaf Amsterdam is het, afhankelijk van tijdstip en aansluiting, zo’n 5,5 uur treinen (of ongeveer vijf uur autorijden) naar Hamburg. De trein arriveert precies twaalf uur na vertrek in Stockholm.

Vanuit Stockholm:

de nachttrein vertrekt om 17.34 uur vanuit Stockholm en rijdt rond 06.30 uur Hamburg-Altona binnen. Binnenkort wordt de dienst doorgetrokken naar Berlijn.

De prijs voor een enkele reis begint bij 300 Zweedse kroon (circa 27 euro) voor een stoel. Een couchette kost vanaf circa 1000 Zweedse Kroon (ongeveer 90 euro). Boeken kan via SJ.se.

Het private spoorwegbedrijf Snälltåget pendelt overigens ook tussen Stockholm en Berlijn, maar alleen tussen april en september.

Ook nachttreinen naar Berlijn en Barcelona

De slaaptrein maakt weer langzaam zijn opmars in Europa. En dat is pure noodzaak: als de Europese landen hun klimaatdoelstellingen willen halen moet de vervoersuitstoot in 2050 met 90 procent zijn teruggedrongen. Dat lukt alleen als de bevolking de auto en het vliegtuig vaker inruilen voor de trein.

Vanuit Nederland kan je inmiddels naar (onder andere) Wenen, Zürich, Praag, Innsbruck, Milaan, Verona en Venetië. Vanaf mei vertrekt een nieuwe nachttrein naar Berlijn en eind 2023 kan je als het goed is ’s nachts over het spoor vanuit Amsterdam naar Barcelona.

Vanaf 2024 vertrekken er treinen van Parijs naar Edinburgh, Kopenhagen, Rome, Madrid en Porto.