Duin op, duin af, een vallei door en weer een duin op. Het zijn soms pittige meters door duingebied Meijendel bij Wassenaar.
1. BOERDERIJ MEIJENDEL - Duinterras of open haard
Pannenkoekenboerderij Meijendel is een trekpleister voor wandelaars, trimmers, natuurfotografen, fietsers en pannenkoekenliefhebbers. Het ligt ook erg fraai, midden in de duinen van Nationaal Park Hollandse Duinen. We schuiven aan op het duinterras, waar teksten op de glazen windschermen rondom het verhaal vertellen van de boerderij. Die dateert uit 1833, toen boeren hier op akkertjes hun duinpiepers, erwten en granen verbouwden, een plan van koning Willem II om de duinen rendabel te maken (zie kader).
Die akkers lagen in een dalletje, beschut tegen de wind door hagen meidoorns, vandaar de naam Meijendel. Maar veel leverde de zanderige bodem niet op en alle boeren (op die ene na...) zijn vertrokken, net als de obers die hier ooit de pannenkoeken serveerden. Zelfservice! Wat wel is gebleven zijn de roodgeblokte gordijntjes en de open haard waar we straks met de voeten hoog kunnen bijkomen van deze pittige duinwandeling.
De laatste boer
Op initiatief van koning Willem II (1792- 1849) verschenen begin negentiende eeuw de eerste boeren in Meijendel, een poging om de duingronden rendabel te maken. Op de onvruchtbare zandbodem strooiden ze mest van koeien en van mensen uit de stad.
Armoezaaiers pikten soms aardappels. Daar bedachten de boeren wat op: als de witte vlag uithing mochten zij de restjes erwten en duinpiepers komen halen. In 1840 stopte Willem II met zijn voedselexperiment en vertrokken de meeste boeren. Eén van de boeren zette door. Aan de bezoekers van de duinen ging hij glazen koeienmelk verkopen, en later ook thee en pannenkoeken.
2. DUINEN VOL DIEREN - Reeën, tapuiten en nachtegalen
Eerst nog even langs het bezoekerscentrum naast de boerderij. Het heet De Tapuit, genoemd naar het stoere vogeltje dat hier langs de kust leeft. De tapuit overwintert in Afrika en Azië, maar in het voorjaar vliegt-ie onze kant op om in het zand van de Hollandse Duinen te nestelen. “Maar heel goed gaat het niet met het vogeltje”, vertelt een duinwachter. “De tapuit legt zijn eieren in holletjes, een konijnenhol bijvoorbeeld. Maar omdat de konijnenstand is afgenomen door allerlei ziektes zijn er te weinig broedplekken voor het vogeltje.”
Gelukkig is de lijst met dieren die we wel kunnen tegenkomen lang. “Reeën, vossen, rugstreeppadden, zandhagedissen, goudhaantjes, nachtegalen – Meijendel is een nachtegalenparadijs – noem maar op, ook grazers als konikpaarden en schapen.” En misschien scheert er een buizerd over. Of horen we het roffelen van de groene specht.
dunea.nl/duinen/bezoekerscentrum
Heideschaap verdringt galloway
Op z’n retour: het inzetten van grote grazers in duingebieden. Die zouden meehelpen het gebied open te houden, belangrijk voor de variatie en diversiteit. Maar onder het gewicht van zo’n prachtig kastanjeharig gallowayrund, wel 600 kilo, verdicht de bodem tot een aangestampte, zuurstofarme plaat. Nee, schapen, net als vroeger, die zijn het nieuwe geheim.
Hier in Meijendel het Drentse heideschaap, een soort dat niet erg kieskeurig is en tevreden is met gras, bladeren en bast. Door hun gegraas krijgen langzaam groeiende, vaak zeldzame planten een kans.
3. SLINGERPAADJES - Langs duindoorns en ontschorste stammen
De drukte van het bezoekerscentrum is snel verdampt, zoveel paadjes slingeren er kriskras door het duingebied. Donkergroene dennen torenen hoog uit boven een wirwar aan bomen en struiken. Nu in de kleuren goud, koper, beige, grijs, straks weer malsgroen en vol blad en vrucht. Eik, braam, kardinaalsmuts, varen, wilde lijsterbes, wilg. We herkennen (hoera Plantnet!) de welriekende bosrank, met stengels als lianen en vruchten als pruikenbollen.
En verderop meidoorns, nu met verdorde rode besjes aan de takken, straks vol spierwitte, geurende bloesem. En dáár, duindoorns, veel duindoorns. Kramsvogels en koperwieken zijn gek op de bittere, oranje bessen die vol vitamine C zitten. Als er meer zijn dan de vogels op kunnen, gisten ze en worden ze ware alcoholbommetjes.
Opvallend zijn de ontschorste stammen van de grauwe abeel. Kunst? vraagt mijn wandelmaatje zich af. Maar nee, ‘nieuwe inzichten’, lezen we. Door de bast deels te ontschorsen krijgen insecten de kans de boom op te eten. ‘En een afstervende boom voegt veel langer ecologische waarde toe dan afzagen’.
De route
Start- en eindpunt van deze wandeling is bezoekerscentrum De Tapuit (Meijendelseweg 40, Wassenaar), zie dunea.nl voor aanrijroutes. Wie met het openbaar vervoer reist, is vanaf Den Haag Centraal Station het snelst bij het startpunt met een (ov-)fiets; een tochtje van 8 km. Meer info: duinhorstweide.nl/de-routes/wandelen
Meijendel bestaat uit een wirwar van paadjes. Verdwalen is eenvoudig. Deze wandeling bestaat uit twee lussen, een hoofdlus van 9 km door Meijendel en een extra lus van 4 km langs de zeereep en over het strand. De precieze routebeschrijving en gps-track zijn te downloaden op nandaraaphorst.nl/meijendel-trouw.
Globaal: volg vanaf het bezoekerscentrum de knooppunten 17, 95, 94, 16, 18, steek door naar 13/19, sla af naar het pad richting de zeereep, loop tot knooppunt 12, vervolg de route op het strand, ga bij knooppunt 19 de duinen weer in, richting 13, steek door naar 18, 16, richting 17, en sla af naar het bezoekerscentrum. Volg ter plaatse de rode pijlen op de gele ondergrond. Tip: handig bij het navigeren is de app topogps.
4. DRINKWATER - Fraai glinsterende diepzwarte plassen
Over een smal bospaadje balanceren we langs een groene vallei. Reeën zijn ons vóór geweest, de opkomende zon tegemoet. We zien hun sporen behendig meeslingeren met het zandpad. We ontwaren op de valleibodem een groene strook waarin putdeksels uitsteken boven het gras. En daar gebeurt het: in de zanderige grond van Meijendel wordt drinkwater gemaakt, voor 1,3 miljoen Zuid-Hollanders.
Hoe? Voorgezuiverd rivierwater van de Afgedamde Maas wordt via grote buizen de duinen in geleid en dan via vennen de bodem in. Dat zijn die fraai glinsterende diepzwarte plassen die we overal zien. Het water zakt door het zand, waardoor het wordt gefilterd. Als het na twee maanden via die putten weer wordt opgepompt is het helder en zuiver. En toch, veel tappunten zijn er niet, dus neem een gevuld bidonnetje mee van thuis. Of een thermosfles.
dunea.nl/drinkwater/hoe-wordt-uw-drinkwater-gemaakt
5. ZEEREEP - Pittige paadjes richting zee
Als de zon haar hoogste punt voorbij is, bereiken we de zeereep. Het is de westelijkste duinstrook, dicht bij zee, dus de jongste duinen met de hoogste toppen. Begroeid met helmgras vormt de zeereep een dijk van een zeewering. Zo voelt het ook.
Het is een pittig karakterpaadje dat langs de zeewering naar knooppunt 12 voert. De zuidwestenwind duwt ons daarna over het strand terug naar knooppunt 19. Heerlijk! De golven rollen schuimend om onze schoenen, en daar, een zeehond! Nóg verder in zee een windmolenpark en containerschepen, wachtend om te kunnen lossen in de Scheveningse haven. ‘Die uitstoot via zee vormt een bedreiging voor onze mooie duinen’, moppert een wandelaar. Tijd voor de thermos, vol met ontzorgthee.
Op de rand van een duin ploffen we neer. Geen zeecontainerschip meer te zien. Alleen prachtig fijn zand, het duin als hoog windscherm in onze rug. Glühweintje erbij en we doen alsof we niet zien dat paarse winterwolken zich boven de duinen samenpakken.
