Kronkel mee met de Semmeringbahn, de mooiste treinreis van Oostenrijk

De Oostenrijkse Semmeringbahn voert naar het bergkuuroord van de welgestelde Weners van weleer, langs alpenpanorama’s die zo op een ansichtkaart kunnen – of op een bankbiljet.

1 WERELDERFGOED - Spoorlijn door ruig berggebied

De Alpen lagen in de weg. Dat was het grootste probleem toen er halverwege de 19de eeuw in het Oostenrijks-Hongaarse rijk een spoorweg moest komen van de hoofdstad naar de voornaamste havenstad. De aanleg leek destijds technisch onmogelijk, maar ingenieur Carl Ritter von Ghega klaarde de klus. Het lukte hem om een spoorlijn door het ruige berggebied te leiden met respect voor de natuur, zonder grote ingrepen in het landschap.

Bijzonder is de spoorbreedte. Voor bergspoorlijnen werd vaak smaller spoor van een meter breed gebruikt, zodat er krappe bochten konden worden gemaakt. Zo’n smalspoorlijn kan echter geen onderdeel zijn van het hoofdspoornet. De Semmeringbahn kon dat wel worden, met ‘normaalspoor’ van 143,5 centimeter.

In 1854 reed de eerste trein over de Semmeringbahn tussen Gloggnitz en Mürzzuschlag – via veertien tunnels, zestien viaducten, elf ijzeren bruggen en 118 stenen boogbruggen. De Semmeringbahn werd in 1998 als allereerste spoorlijn ooit vermeld op de ­Werelderfgoedlijst.

2 SEMMERING - Kronkelende spaghetti-sliert

De 41 kilometer lange Semmeringspoorlijn kent bijna geen recht stuk; vanuit de lucht lijkt het net een kronkelende spaghetti-sliert. Na flink wat kronkels bereikt de lijn zijn hoogste punt op 898 meter in de Semmeringtunnel. Even daarvoor ligt Semmering, dat na de opening van de spoorlijn uitgroeide van een gehucht van honderd zielen tot een glamoureus Luftkurort met behalve frisse berglucht ook grand hotels, zwembaden, skiliften en een casino – het favoriete weekenduitstapje van welgestelde Weners. Het wonderschoon tussen de alpentoppen gelegen dorp is nu minder populair, maar nog altijd een puike uitvalsbasis voor trein­uitstapjes en wandelingen. In het station is een tentoonstelling over de aanleg van de spoorlijn en op het perron staat een monument voor Carl Ritter von Ghega.

semmering.at

3 GRAND HOTEL - Vergane glorie

In het verlaten Grand Hotel Panhans wordt deze zomer in het kader van de Kultur­sommer Semmering elke avond een vijfgangendiner in belle époque-stijl geserveerd. Aan de Hochstrasse staan pensions en villa’s uit diezelfde periode en vertellen tien vitrinekastjes de ontwikkeling van het toerisme in Semmering, met historische foto’s, bouwtekeningen, antieke reisgidsen en ansichtkaarten.

Aan het einde staat een sprookjeskasteel met weids uitzicht op het Rax-Schneeberg-gebergte: het Südbahnhotel, in 1882 gebouwd door de keizerlijk-koninklijke spoorwegmaatschappij die ook de Semmeringbahn aanlegde. Freud, Klimt, Loos, Mahler en Sissi verbleven hier en filmmaker Wes Anderson vond er de inspiratie voor The Grand Budapest Hotel. Het Südbahnhotel sloot in 1976, de heropening is gepland voor 2025. Intussen zijn er culturele evenementen en rondleidingen.

kultursommer-semmering.at, suedbahnhotel-kultur.at

4 WEERGALOOS UITZICHT - Wandelen langs het spoor

De Semmeringbahn valt ­behalve per trein ook te voet te verkennen. Langs de spoorlijn is een Bahnwanderweg uitgestippeld in tien etappes. Bij halte Wolfsbergkogel – op twee minuten treinen van Semmering, of een uurtje wandelen – staat het Kurhaus uit 1909. Ook dit verlaten paleishotel zou in 2025 moeten heropenen, maar gezien de bouwvallige toestand lijkt dat hoogst onhaalbaar. Een bospad slingert naar het hoogtepunt van de Bahnwanderweg: de top van de Wolfsbergkogel. Die biedt een weergaloos uitzicht op de bergen, de grillig gevormde Polleroswand en twee iconische boogbruggen: Krausel-Klause en Kalte Rinne. Veel Oostenrijkers kennen het panorama, ook als ze er nooit geweest zijn; het sierde vroeger het bankbiljet van twintig schilling. Op de andere kant stond een portret van Ghega.

grandsemmering.com, wieneralpen.at

5 CARL RITTER VON GHEGA - Privémuseum

De 9,5 kilometer lange Bahn­wanderweg-etappe van Semmering naar ­Breitenstein voert van de 20-Schilling-Blick verder naar het Carl Ritter von Ghega-Museum. Buschauffeur Georg Zwickl kocht na zijn pensionering van de Oostenrijkse spoorwegen één van de 55 baanwachtershuisjes langs de Semmeringbahn, ontdekte dat de beroemde ingenieur die de spoorweg ontwierp nog geen museum had, en begon er zelf één.

Buiten staan vitrines vol modeltreinen, binnen zijn vier kamers volgestouwd met foto’s, bouwtekeningen, treinstoelen en seinlampen. Bij elk van de honderden objecten heeft Zwickl een verhaal. Het privémuseum is sporadisch geopend en ligt nogal afgelegen, maar is de omweg waard: het terras biedt uitzicht op de voorbijrollende treinen over het Kalte Rinne-viaduct, het hoogste, langste en beroemdste kunstwerk van de Semmeringspoorlijn.

ghega-museum.at

6 ONDERGRONDS - Duur megaproject

Bij station Mürzzuschlag staat het modern ingerichte Südbahnmuseum, gewijd aan de Zuiderspoorweg van Wenen naar Triëst, waar de Semmeringbahn onderdeel van uitmaakt. Voor treinfanaten is er een lokhal vol stoom-, diesel- en elektrische locomotieven.

Een stukje verderop staat een toren die uitkijkt op een bouwput: sinds 2012 wordt hier gewerkt aan de 27 kilometer lange Semmering-­Basistunnel, die de Semmeringpas en het complete bergtraject ondergronds passeert – zonder tussenstops en zonder uitzicht. Een megaproject met een prijskaartje van 3,9 miljard euro. In 2030 gaat de tunnel open en dan wordt de reistijd tussen Gloggnitz en Mürzzuschlag verkort van 45 tot 15 minuten.

Wie de historische Semmering­spoorlijn nog in de oorspronkelijke staat wil beleven, moet dus niet te lang wachten.

suedbahnmuseum.at