Johan Witteman toont de laatste generatie boeren die nog kleinschalig werken

Ze zijn er nog: boeren die niet hebben gemoderniseerd en die dat ook niet willen. Maar opvolgers hebben ze niet.

Eigenlijk heeft hij zijn jeugd gefotografeerd, zegt Johan Witteman (1969). Hij is zoon van een watermolenaar uit Neck, een dorpje dicht bij Purmerend, midden in het boerenland. Vier jaar lang werkte hij aan zijn fotoboek Veeboeren. Portret van een verdwijnend bestaan.

Dat leverde 75 prachtige portretten op van veeboeren zoals Witteman die zich herinnert. “Kleinschalig, gemoedelijk. Deze boeren hebben zoveel rust over zich. Heel anders dan de grote bedrijven van nu met grote ­leningen bij de bank, die moeten veel meer omzetten. Maar het is een verdwijnend bestaan, zo voel ik dat echt. Van de boeren die ik heb gefotografeerd heeft 90 tot 95 procent geen opvolger.”

Witteman heeft een bedrijf in traditioneel timmerwerk en is daarnaast fotograaf. Hij is autodidact. Het was niet makkelijk de boeren te fotograferen, zegt hij. “Je moet in korte tijd een band opbouwen en intussen zoeken naar een goede plek om te fotograferen. Ze zeggen: ‘Waar moet ik staan?’ En dan krijg je twee, drie minuten. Ze hebben al niet zoveel met fotografie, en zo belangrijk vinden ze zichzelf ook niet.”

‘Ik ben een soort levend museum’

Ook tegenover Noor Hellmann waren de boeren eerst wat onwennig, vertelt ze. Hellmann (1964), opgegroeid in Rotterdam, interviewde een aantal boeren voor het boek en dronk ‘sloten koffie’ aan hun keukentafels. “Ze wilden toch graag vertellen hoe ze leven. Hun boerderijen zijn vaak al generaties lang in de familie, en ze hebben het bedrijf op dezelfde manier voortgezet, liefst zonder veel te moderniseren.”

Zo molken de boeren vaak nog in de wei in kleine doorloopstallen, voor twee of vier, hooguit acht koeien tegelijk. “Dat zie je niet meer zoveel”, zegt Hellmann. “Een van de boeren zei tegen me: ‘Ik ben een soort levend museum’.”

Ze raakte onder indruk van de boeren die op bescheiden voet leven, met een enorme werklust. “En dat terwijl ze geen opvolgers hebben; als ze kinderen hebben kiezen die een ander beroep. De boerderij, de koeien, dat is hun leven. Ze kunnen zich niets anders voorstellen, ze doen dit letterlijk tot ze erbij neervallen.”

Johan Witteman en Noor Hellmann
Veeboeren. Portret van een verdwijnend bestaan
Komma; 192 blz. € 68

Lees ook:

Gerbrand Bakker weet waar die rouwdouwboeren vandaan komen

Er hangt de boeren heel wat boven het hoofd, inclusief mogelijke onteigening. Dat doet zeer in een sector waar opvolging en traditie zo’n grote rol spelen, schrijft Gerbrand Bakker, zelf telg van een boerenfamilie.