Houdt de therapeut ook echt van jou?

Of hij echt om zijn patiënten geeft als ze tegenover hem zitten of op de bank liggen en ze jarenlang, soms meerdere keren per week, met elkaar spreken? Met enige regelmaat willen de patiënten van psychoanalyticus en psychotherapeut Frans Schalkwijk graag een antwoord op zulke vragen, schrijft hij in zijn bijdrage aan Op de sofa. Deze bundel met ‘essays over therapie en het leven’ zoals de ondertitel luidt, bevat verhalen van schrijvers en therapeuten, onder wie Tobi Lakmaker, Jente Posthuma, Nadia de Vries, Forugh Karimi en Inge Schilperoord.

Samensteller is schrijver Maurits de Bruijn, enkele jaren geleden verscheen van hem Ook mijn Holocaust. Zijn moeder werd als baby aan de buren gegeven terwijl haar ouders en zusjes naar Sobibor werden gedeporteerd: een ‘tweedehands trauma’ dat hem de doodsangsten bezorgde waarvoor hij therapieën onderging. Doodsangsten die hij ook terugleest in de verhalen die hij voor de bundel verzamelde.

En juist voor die therapie en radicale openheid daarover wil De Bruijn pleiten, want het onderhoud dat we daarmee aan onze geest plegen is ‘in de kern een beweging die tegen de dood ingaat, tegen het verval indruist, tegen het genoegen nemen met’. ­Iedereen in therapie! De lezer mag ­alvast op ‘licht voyeuristische wijze’ meekijken.

Een hoop geklungel

Niet dat die therapieën zelf altijd ­zaligmakend zijn, integendeel. Er is een hoop geklungel. Maar de intentie, de stap, leidt vaak al tot iets. Zo ­maken de martelende therapiesessies die ­Nadia de Vries in een kliniek ­ondergaat een hechte heksenkring van ‘de kapotte vrouwen’ die er met elkaar opgescheept zitten.

In ‘God of Johan Cruijff’ ­vertelt Tobi Lakmaker hoe hij als kind ­bevangen raakte door het idee dat iedereen zomaar dood kan gaan. De therapeute waar de tienjarige Tobi heen wordt gestuurd praat nauwelijks en is erg dun. Tobi koopt oliebollen voor haar. Als de therapeute wel begint te praten gaat het over haar eigen angsten en gaat Tobi, om het maar niet te hoeven horen, fanatiek met Duplo aan de slag. Toch verschuift er iets. Het dwangmatige ogen knipperen waarmee Tobi zijn angsten bezweert, is op een dag verdwenen.

Terug naar psychotherapeut Frans Schalkwijk, die zichzelf een ouderwetse therapeut noemt: geeft hij ­werkelijk om zijn patiënten, in die per ­definitie ongelijkvormige relatie? ­Jazeker, vrijwel altijd krijgt hij compassie met de ander. Elkaar op afstand houden werkt niet. ‘Wanneer ik geen contact meer voel, vind ik het ­simpelweg lastiger om mijn aandacht erbij te houden en word ik slaperig.’

Maurits de Bruijn
Op de Sofa. Essays over therapie en het leven
Das Mag, 161 blz. € 20,99