Marseille, de lang zo beruchte Franse havenstad, vindt zichzelf telkens opnieuw uit. Vijf plekken om te bezoeken, van monumentaal tot modernistisch, waar verleden én toekomst samensmelten.
1. UNITÉ D’HABITATION - Een toekomst van beton
Een verticaal dorp van twaalf verdiepingen, volledig opgetrokken uit beton. Het bestaat echt, net buiten het oude centrum van Marseille. La Cité Radieuse, ofwel: de stralende stad, gebouwd tussen 1947 en 1952, belichaamt de ooit zo revolutionaire visie van architect Le Corbusier op ‘het ideale wonen’. Belangrijke kern van zijn filosofie: architecten moeten het leven van mensen vergemakkelijken en gebouwen moeten zo ontworpen zijn dat bewoners met elkaar in contact komen.
De Unité is gebouwd tijdens de wederopbouw – de Franse havenstad raakte flink beschadigd in de Tweede Wereldoorlog. Modernist Le Corbusier was groot voorstander van hoogbouw in steden en standaardisering van appartementen, zodat ook mensen met een lager inkomen een betaalbare woning van relatief hoge kwaliteit konden krijgen. Om de prijs laag te houden, werd ruw beton gebruikt (béton brut), staalconstructies waren te duur. Die keuze leidde onbedoeld tot een nieuwe architectuurstroming: het brutalisme.
La Cité Radieuse maakt nog altijd indruk. Het verticale, betonnen dorp – met ruim driehonderd appartementen – staat inmiddels op de Unesco-werelderfgoedlijst. Aan alle basisvoorzieningen voor bewoners is gedacht: een overdekte winkelstraat met minisupermarkt, een kleuterschool en een zwembad op het dak (en oorspronkelijk zelfs een atletiekbaan). Opvallend: er is maar één ingang. Zo kom je elkaar automatisch tegen.
Slapen in een echte Corbusier
Corbusier-fans kunnen ‘de stralende stad’ bezichtigen (adres: 280 Boulevard Michelet) en er slapen en eten. Er zijn een hotel en restaurant. Neem ook een kijkje op het gemeenschappelijk dak (prachtig uitzicht op de Middelandse Zee!).
Wie een gids boekt via het toeristenbureau van Marseille krijgt exclusieve toegang tot een van de appartementen. Voor wie op eigen gelegenheid gaat: de derde en vierde verdieping zijn vrij toegankelijk. Daar bevinden zich ook het hotel, restaurant én een boekwinkel.
2. MUCEM - Het mediterraanse verleden lonkt
Water, zand en kalk als bindmiddel, daarmee maak je beton; ingrediënten die volop aanwezig zijn in Frankrijk. Geen wonder dat niet alleen Le Corbusier dit als het ideale bouwmateriaal beschouwde. Ook de Franse sterarchitect Rudy Ricciotti (geboren in Algerije) gebruikte zo’n zestig jaar later beton in zijn ontwerp voor het MuCEM, het museum over Europese en Mediterrane beschavingen dat sinds 2013 op de kop van de haven prijkt.
Vanuit de verte oogt het bouwwerk als een simpele zwarte doos, maar wie dichter bij komt, ziet dat het museum omhuld wordt door een zwart gaaspatroon, dat haast op verfijnd kantwerk lijkt, maar gemaakt is van beton; een bouwkundig hoogstandje. Het vormenspel is geïnspireerd op de ribbels van zand – een verwijzing naar het oriëntalisme.
MuCEM is via een loopbrug verbonden met Fort Saint Jean, dat in 1660 werd gebouwd in opdracht van Lodewijk XIV. Hier geen beton, maar de oude manier van bouwen: hoge monumentale muren van dikke blokken steen. Een groter contrast met het fragiel ogende maaswerk van het MuCEM is er bijna niet.
3. PANIER - Graffitikunst en smalle straatjes
Vanuit MuCEM loop je zo naar Le Panier, een voormalige volkswijk op de plek waar de Grieken circa 600 voor Christus de kolonie Massalia stichtten. Wat vooral opvalt: graffiti, graffiti en nog eens graffiti. De buurt is een vrijplaats voor liefhebbers van de spuitbus, die van dit Quartier een soort openluchtmuseum hebben gemaakt. Geen haastig gespoten opruiende teksten, maar humoristische, poëtische en met zorg en aandacht gemaakte schilderingen. De een nog mooier en indrukwekkender dan de ander.
De wijk, een klein labyrinth van straatjes, steegjes en trappen, gold lange tijd als centrum van de drugshandel, tegenwoordig is het een geliefde woon- en werkplek voor kunstenaars. Met talloze kleine galeries en volop horeca.
4. SAINT-CHARLES - Monumentale stationstrappen
Nog een bijzonder bouwwerk: de trappen van treinstation Saint-Charles. Het stationsgebouw uit 1848 – op een heuvel met voorheen een begraafplaats – was sinds de opening slecht toegankelijk vanwege het hoogteverschil met de centrale Boulevard d’Athènes. In 1911 werd een wedstrijd uitgeschreven voor het ontwerpen van een trap. Architect Eugène Senès won de wedstrijd, bijgestaan door Léon Arnal, met een ontwerp vol versieringen en welvingen, geheel volgens de esthetische wensen van die tijd.
Door de Eerste Wereldoorlog duurde de bouw even, maar in 1925 was de trap dan eindelijk gereed en werd de verbinding met het centrum verbeterd. Let wel: de trap is 15,5 meter hoog en telt 104 treden, haast moet je dus niet hebben als je met de koffers in de hand je hogesnelheidstrein richting Parijs of een andere bestemming moet halen.
5. MAISON EMPEREUR - Hout, gietijzer, linnen en zeep
Het rijke verleden van Marseille wordt ook goed zichtbaar in Maison Empereur in Rue des Récolettes, hartje centrum. Deze Quincallerie, oftewel: een winkel van Sinkel, is al sinds 1926 een begrip. Je kunt er van alles en nog wat kopen. Elk artikel bij Maison Empereur heeft het label patrimonie en behoort dus tot het ‘levende erfgoed’ van de Provence, de regio waarin Marseille ligt. Zoals gietijzeren pannen, emmers van zink, houten wasknijpers, linnen, ouderwets speelgoed en niet te vergeten zeep!
Marseillezeep, die oorspronkelijk uit Syrië komt, wordt gemaakt van zuivere olijfolie en laurier en staat bekend om zijn hoge kwaliteit. Al eeuwenlang bevinden zich in Marseille zeepziederijen die de bekende groengrijze blokken met een stempel erin maken. Onder Lodewijk XIV, de Zonnekoning, kwam er streng toezicht op de productie van deze zeep, zodat kwaliteit en reputatie verzekerd waren.
Wil je je helemaal onderdompelen in de tijd van toen dan heeft Empereur ook een Airbnb in de sfeer van de winkel.
Met de trein
Marseille is goed bereikbaar met de trein. Wie vroeg vertrekt, kan in een dag vanuit de Randstad in Marseille zijn. Neem eerst de Thalys (opstappen op Amsterdam CS, Schiphol of Rotterdam CS) naar Paris Nord. Deze reis duurt 3,5 uur. Vervolg de reis vanaf Gare de Lyon met de TGV naar Marseille Saint-Charles – eveneens 3,5 uur.
