Henk van der Waal laat je in zijn nieuwe poëziebundel almaar ronddwalen in het ongewisse

De nieuwe bundel van Henk van der Waal levert prachtige, vaak indrukwekkende, zij het ook complexe regels op die soms aan Hans Faverey doen denken.

De letterkast van het onvoltooide van Henk van der Waal (1960) is een bundel om uren in rond te dwalen: vol prachtige ­formuleringen, peilloos besef, maar ook tergend inzicht in het wezen van het menselijk bestaan.

Ongeveer in het ­midden van de bundel lees ik de regels: ­‘Ineens is er alleen nog maar wat er is// dat voelt best opgeruimd/ toch staat je denken niet stil’. En dat is het probleem van de mens: hoe gelukzalig de wereld zich ook voordoet, hij kan niet ophouden met erover na te denken.

Woorden zijn ontoereikend

In zijn letterkast denkt Van der Waal voortdurend, en hij probeert steeds opnieuw woorden te vinden voor de existentiële mysteries, twijfels en onzekerheden die in zijn hoofd opduiken, in het besef dat al die woorden, zinnen, regels uiteindelijk toch ontoereikend zijn.

En die ontoereikendheid is precies de motor van zijn werk. ‘Wordt wie je bent’, zei Nietzsche maar ieder gedicht van Van der Waal is een kanttekening bij die overmoedige wens. Want juist in het tekort, in het marginale van ons zijn, ligt onze essentie. En dus gaan we ‘niet opgerold rustend ineengedoken ten onder’, als een slapende kat zeg maar, maar blijven we zoeken en tobben en onszelf overdenken, thuis, in de natuur, alleen met ons lichaam, ja zelfs in ‘het werkelijke dat het werkelijke niet is’, enfin overal dus.

Complexe regels

Al deze in dichtvorm gegoten hersenactiviteit zou een zinloze exercitie zijn als ze niet prachtige, vaak indrukwekkende, zij het ook complexe regels opleverde die mij zo nu en dan trouwens aan Hans Faverey deden denken, zoals ‘Niets delgt heuglijker dan het onomstotelijke’ of ‘het raadselachtige/ dat jou van je stuk blaast/ als je hersenpotentiaal zich/ openhaalt aan de slipstream van geluk’.

En het zou helemaal een abstract werkstuk zijn geworden als je niet zo nu en dan iets huiselijks of persoonlijks ontwaarde in Van der Waals regels, bijvoorbeeld als hij, de denker, het heeft over ‘ongerief in het darmcomplex’ of toegeeft ‘je verpakt je emoties in logica/ bloost bij de aanblik van feiten’.

Versnipperde woorden

De letterkast van Van der Waal eindigt met een afdeling ‘versnipperaar’, waarin de woorden versnipperd, versnippering, versnipperaar ook daadwerkelijk versnipperd zijn en de dichter zichzelf toeroept ‘begin opnieuw’. Oftewel, vergeet al het voorgaande en maak er dit keer iets volmaakts en voltooids van. De vrome wens van een pur sang filosoof die wel weet dat hij juist teert en vegeteert op het onbedoelde, het onverwachte, het ongewisse.

Henk van der Waal
De letterkast van het ongewisse
Querido; 104 blz. € 20,99