Heeft de Bretonse jongen inderdaad de Heilige Maagd gezien?

In het grimmige Een wonder voert Victoria Mas de spanning flink op, maar ze gaat niet al te subtiel te werk.

In Een wonder van Victoria Mas houden de bewoners van het ruige Bretonse eiland Batz de luiken van hun huizen gesloten in februari. Stormen beuken er tegen kliffen en rotsen, het is een woeste omgeving die je weerspiegeld ziet in de eilandbewoners, een naar binnen gekeerd volk.

Maar dan meent een getroebleerde jongen dat hij de Heilige Maagd heeft gezien en komen de bewoners met een hang naar het onzichtbare lijnrecht tegenover diegenen te staan die stevig verankerd zijn in de werkelijkheid. Waar de ene groep hoopt op een wonder, op een einde aan al het lijden, gelooft de andere dat de tiener raaskalt. En dan zijn er ook nog de fanatici die zeker menen te weten dat er niets bedreigender is voor de mens dan een bezoek uit de hemel: Maria daalt alleen naar de aarde af om de hel, de dood van volkeren en het einde der tijden te openbaren.

Een wonder is een grimmig verhaal. De meermalen bekroonde debuutroman van de Franse Mas, Het bal der gekken, over vrouwen in de inrichting La Salpêtrière in de negentiende eeuw, was ook al zo beklemmend, ook daar trok de duisternis over de pagina’s. Op het eiland Batz, voor de kust van Finistère, kampen de bewoners met problemen. Er zijn ziekelijke kinderen en labiele vaders, tieners die in elkaar worden geslagen omdat ze een zacht voorkomen hebben, zonen die genegeerd worden, dode moeders, het is een en al eenzaamheid en verwaarlozing daar achter die gesloten luiken. En dan is er nog het aardbevingsgevaar, de kans op vloedgolven die het eiland zouden kunnen verzwelgen.

De dood is altijd nabij op het eiland, er zijn hele generaties Bretons die hem al voor zijn komst konden horen: ‘knokige handen die op deuren verschenen, afgehakte hoofden in de hoek van een kamer, onzichtbare boten die ’s nachts over het water gleden, bloeddruppels die uit het plafond vielen; altijd de dood, die al zó vaak aan de mensen van dit vrome en mystieke land was verschenen dat zij die voortekens niet konden negeren’.

O, er is ook nog een non met onverwerkte jeugdtrauma’s die naar het eiland komt omdat haar is voorspeld dat de maagd Maria daar aan haar zal verschijnen. Zuster Anne, non in de kloosterorde Zusters van de liefde, die tot moord in staat lijkt als blijkt dat de Maagd zich niet aan háár openbaart, maar aan een jongen die het in haar ogen niet verdient.

Naargeestige ontknoping

Mas voert de spanning flink op in het plotgerichte Een wonder. Ze gaat daarbij niet altijd even subtiel te werk, enig effectbejag is haar niet vreemd, haast iedere scène ademt rampspoed, en dan zijn er nog dat mistroostige weer en al die gekwelde zielen. In korte hoofdstukken, waarin ze veelvuldig van vertelperspectief wisselt, jakkert de Française naar een naargeestige ontknoping.

Ik zat aan de bladzijden gekluisterd, Een wonder is een filmische roman met een prachtig decor, en Mas schrijft soepel, maar meteen na de laatste zinnen van het boek vloeide ook de beklemming weg die ik tijdens het lezen had gevoeld. Geen van de personages bleef bij me spoken. Mas neemt niet genoeg tijd en ruimte ze uit te diepen, ze schotelt flitsen van levens voor, waarbij ze het cliché niet schuwt. Sjablonen zijn het, van bijvoorbeeld de onbegrepen zoon, de in zijn religie vastgeroeste vader. Ze komen niet los van het papier, zodat als het onheil dan echt over ze neerdaalt, het de hartslag van de lezer amper verhoogt.

Victoria Mas
Een wonder
Uit het Frans vertaald door Andreas Dijkzeul
Spectrum; 224 blz. € 22,99