Geen kerels, geen baarden: Marina Amaral geeft deze keer alleen vrouwen een kleurtje

Verboden voor mannen, dat was het idee achter Vrouwen in kleur, waarvoor Marina Amaral tweehonderd zwart-witfoto’s inkleurde.

De Italiaanse pedagoge Maria Montessori was de tachtig al gepasseerd toen de foto in 1951 in Engeland werd genomen: omringd door leerlingen van een montessorischool in Londen heeft de oude dame een vrolijk onderonsje. Het plaatje is geschoten in zwart-wit. In kleur zien de kinderen en Montessori er zoveel leven­diger uit dan op de originele foto.

In 2015 verkreeg de Braziliaanse Marina Amaral (1994) wereldwijd bekendheid toen ze haar eerste ingekleurde zwart-witfoto’s op Twitter deelde. Historicus Dan Jones (1981) kwam met haar in contact en een jaar of vijf geleden verscheen hun eerste boek, De tijd in kleur, over de periode 1850-1960. Dat werd in 2020 gevolgd door Wereld in vlammen, over de jaren 1914-1945.

Het probleem van beide uitgaves, zo zagen ze naderhand: er stonden veel te weinig vrouwen in. En daarom moest er een derde boek komen. ‘Geen kerels. Geen baarden. Verboden voor mannen.’ Dat was het uitgangspunt bij Vrouwen in kleur 1850-1960.

Verder was het procedé hetzelfde. Net als in hun eerdere boeken schreef Jones de teksten en bewerkte Amaral ruim tweehonderd foto’s van beroemdheden en van geportretteerden die nooit bekendheid verwierven.

Het is geweldig bladeren in het boek. In kleur oogt de Britse schrijfster Virginia Woolf op 45-jarige leeftijd net wat minder frêle en wasbleek. Trapezeartieste en slangenmens Maud Wagner, die in de eerste jaren van de twintigste eeuw honderden tatoeages liet aanbrengen, kijkt ingekleurd nog zelfbewuster de camera in.

Door de beschikbare software zijn de resultaten ­verbluffend en heeft Aamaral een hoop navolgers ­gekregen. Dankzij al dat priegelwerk brengt ze het verleden stukken dichterbij. “Als ik een zwart-witfoto zie, voel ik dat het niet echt is”, zei ze ooit in een interview. “De kleuren maken dat we een brug naar het verleden kunnen bouwen.”

Toch zijn er mensen die dat geknutsel aan foto’s maar niets vinden. Want Amaral mag dan studie hebben gemaakt naar de meest waarschijnlijke tinten en schakeringen, wie zegt dat dat vestje oranje was en niet bruin?

Het is goed dat puristen met dergelijke geluiden de boel wakker houden, want geknoeid met foto’s wordt er al zo’n beetje sinds de Fransman Joseph Nicéphore Niépce in 1826 de eerste foto liet afdrukken. En dat er grenzen zijn aan het bewerken van foto’s zal iedereen beamen nadat Stalin en Hitler de sporen van in ongenade gevallen personen uitwisten. Foto’s met afbeeldingen van die mensen werden geretoucheerd – in het pre-Photoshoptijdperk een klusje waarvoor serieuze behendigheid met scalpel, lijm, verf en airbrush was vereist.

Dat het eenvoudiger is om met software foto’s in te kleuren is daarmee niet gezegd. Amaral trekt voor één afbeelding dagen en in sommige gevallen zelfs meerdere weken uit. En soms, als ze er niet achter komt hoe een boordje van een jurk er precies moet hebben uit­gezien, wordt het een kwestie van interpreteren. Maar doen historici dat ook niet in hun boeken?

Dan Jones & Marina Amaral
Vrouwen in kleur 1850-1960
Omniboek; 448 blz. € 39,99