De nieuwe taboedoorbrekers van talkshow Spot On: 'Wij zijn geen Spuiten en Slikken’

Seks, relationeel geweld, scheiden: bij het snelgroeiende onlineplatform Spot On van KRO-NCRV bespreken biculturele vrouwen voor hun moeilijke thema’s. Hoe doen ze dat?

Voordat de spotlights aangaan en de camera’s draaien gaat het gesprek over prille zwangerschappen, diëten en huidproblemen. In een lichte, serene en modern ingerichte huiskamer, die ook dienst doet als opnamestudio, delen de cameravrouwen en redacteuren hun eigen ervaringen met hun gast van vandaag. Zometeen begint de opnamedag voor twee nieuwe afleveringen van onlineplatform Spot On, van omroep KRO-NCRV, dat voor en door vrouwen wordt gemaakt.

Terwijl de interviewkandidaat haar zeven weken oude baby overdraagt aan de oppas, schikt presentatrice Zakia Bouhaulin (33), als influencer bekend als Zakia Picolina, wat onwennig haar leverkleurige hoofddoek die ze draagt boven haar appelgroene pak. “Het is wel even wennen, hoor, zit het goed?” Het is vandaag de tweede keer dat ze presenteert met hoofddoek, die ze sinds kort is gaan dragen.

Gesprekken tussen vriendinnen

Haar gast, onderneemster en influencer Delia Erdogan (33), gekleed in een elegante pastelkleurige mantel, is meer ervaren met de hidjab en helpt Zakia in de anderhalf uur die volgt geregeld de boel te herschikken. Ze geeft Spot On ‘een primeur’, door open te spreken over de komst van haar vierde kindje, en hoe ze het dynamische gezinsleven combineert met haar ondernemerschap – Erdogan en haar man runnen drie bedrijven.

Het zijn gesprekken die lijken op die tussen vriendinnen die hun meest intieme gedachten en ervaringen delen. Spot On, dat in 2018 het licht zag, was in 2022 de snelst groeiende titel van de NPO op YouTube. Met abonnees op YouTube (ruim 42.000), op Instagram (19.000) en Facebook (14.000) bereikt de redactie met name vrouwen met een biculturele achtergrond, onder wie veel islamitische vrouwen. Van de kijkers is 91 procent vrouw.

Het platform richt zich op het bespreekbaar maken van taboeonderwerpen onder deze groep jonge vrouwen tot 30 jaar. Van de moeilijkheden van het moederschap, cosmetische ingrepen en genderidentiteit tot seksueel misbruik: thema’s die gevoelig liggen binnen veel gemeenschappen worden op een rustige, veilige manier besproken in video’s van een kwartier. En dat voorziet in een behoefte, getuige de vele reacties en gesprekken die de filmpjes op sociale media losmaken.

Brok in de keel

In de huiskamerstudio slikt Delia Erdogan halverwege het gesprek een brok in haar keel weg. “Ik voel me schuldig naar mijn oudste twee kinderen”, zegt ze tegen de presentatrice tegenover haar. “Heb ik wel bewust en genoeg van ze genoten? Pas als ik de foto’s zag van die jaren, kon ik het geluk echt voelen.”

“Wat erg”, antwoordt Zakia. Een traan rolt over de wang van de zorgvuldig opgemaakte zakenvrouw.

Even later onderbreekt samensteller Anoek Hofkens het gesprek en richt zich tot Zakia. “Misschien kun je doorvragen waarom Delia niet bewust kon genieten in die jaren.”

Moeiteloos schakelt Zakia terug en vraagt dieper door. Ze vertelt over haar eigen schuldgevoel als werkende moeder. “Een kind kiest niet voor een werkende moeder”, kreeg ik te horen van een vriendin. Dat deed pijn. Krijg jij weleens zulke opmerkingen?”

Goud in handen

Soumaya Azzagari, als eindredacteur onlinevideo verantwoordelijk voor de onlineseries van KRO-NCRV, had al snel door dat de omroep met Spot On ‘goud in handen’ had. “Ik ben altijd trots geweest op de kracht van Spot On”, zegt Azzagari, die drie jaar geleden het platform onder haar hoede kreeg. “De interactie met de kijkers die er vanaf het begin was, is echt uniek. Spot On heeft een loyale en trouwe achterban.”

Het platform bedient een doelgroep die elders niet wordt bereikt, verklaart Azzagari het succes. “Daarom is het zo belangrijk dat het er is. Ik heb er, als islamitische vrouw met Marokkaanse achtergrond, flink voor moeten strijden binnen het publieke bestel. Want het duurde even voordat de doelgroep Spot On wist te vinden. Daarom hebben we zo hard gewerkt om de community op te bouwen en daar is veel in geïnvesteerd. Dat betaalt zich nu uit in groei.”

Het platform begon met een talkshow waarin met name bekende influencers met biculturele achtergrond hun wel en wee deelden. Inmiddels is de gastenlijst een afwisseling van bekende rolmodellen en onbekende jonge biculturele vrouwen, dikwijls volgers van het platform, die hun persoonlijke verhaal delen.

Voorwaarde is dat kwetsbaarheden worden besproken op een open maar krachtige manier. Zodat ook andere vrouwen geïnspireerd raken, of zich gesterkt voelen om zich te uiten of actie te ondernemen.

Het echte leven

Dat zorgt voor verdieping, zegt Azzagari. “Het is ook een mooi tegengeluid op alle sociale media waarin alles perfect en fantastisch lijkt te zijn. We willen de realiteit van het echte leven brengen. Dat slaat aan onder biculturele vrouwen, maar we willen onze doelgroep uitbreiden naar alle vrouwen, daarom zijn we nu ook in gesprek met Omroep Zwart.”

De redactie houdt haar volgers goed in de gaten. Door hen te betrekken bij onderwerpkeuzes, hen vragen te stellen via polls en reacties te verzamelen. De makers zijn pioniers, zegt Azzagari. “Een programma voor en door vrouwen gemaakt op onze eigen manier. De redactie heeft voelsprieten ontwikkeld voor wat er in de community speelt. Door te luisteren naar wat de achterban wil en daarop te anticiperen.”

Een dag later, na de draaidag in de studio, is het vijfkoppige team, aangevuld met redacteur en presentatrice Elif Kan (27), bij elkaar op de redactie in Hilversum. Samensteller Anoek Hofkens leidt de vergadering, waarin de gasten en onderwerpen voor de eerstvolgende draaidag worden besproken.

Nazorg van gasten

Via de mailbox en de DM (direct message) van de socialemedia-accounts hebben kijkers ook hun eigen verhalen ingebracht: een vrouw die over huiselijk geweld wil praten, iemand die door een hormonale aandoening regelmatig in het ziekenhuis belandt.

Maar eerst neemt de redactie de nazorg van de vorige gasten door. Zoals die van Lena die sprak over het ‘levend verlies’ dat ze ervaart, nadat ze beviel van een kind met het syndroom van Down. “Ze vond het fijn dat ze gebeld werd”, zegt redacteur Sanne Albers. “Ze was blij dat ze erover had gepraat. Ze vertelde dat ze het een prettig interview vond en ze is blij met de eindmontage. Ook heeft ze veel positieve reacties gekregen.”

Voorkomen dat vrouwen afhaken

“‘Lovergirl’ staat nog op het schema, hoe staat het daarmee?”, vraagt Anoek Hofkens. Zakia is bekend met iemand met biculturele achtergrond die op social media openlijk spreekt over haar lovergirl-bestaan. Hoe ze eerst zelf werd gemanipuleerd en later voor haar loverboy andere meisjes begon te ronselen.

Hoe oud is ze, wanneer heeft dit zich afgespeeld, wil de redactie weten. “We moeten opletten dat dit geen shaming wordt.”

We zouden via haar ook een sekswerker kunnen spreken, oppert Sanne. Anoek: “Hoe dan ook moeten we nadenken hoe we dit gaan brengen. Wanneer is het feministisch en wanneer wordt het onderdrukking? We bereiken veel vrouwen die andere media niet bereiken. Ik wil voorkomen dat ze afhaken.”

“Je gaat er niemand mee verliezen”, verzekert Zakia. “Prostitutie speelt ook binnen onze doelgroep. Maar als we dit brengen, dan moet het wel positief zijn.”

Zakia, moslima met Marokkaanse achtergrond en sinds een jaar redacteur en presentatrice, zal vaak benadrukken dat de verhalen niet zielig moeten zijn maar positief. Ze noemt de aflevering met een transvrouw uit een Hindostaans-Surinaams gezin. “We wisten van tevoren: hier gaan mensen over vallen omdat het gevoelig ligt binnen de islamitische gemeenschap.” Elif vult aan: “We hebben dit als team goed besproken en besloten om dit onderwerp wel te brengen. Want waarom zouden we dat niet doen?”

Negatieve reacties van mede-influencers

Ze kozen ervoor om transvrouw Sunny in het programma aan het woord te laten over de afwijzing van haar vader, de zelfmoordwens die erop volgde, maar ook over hoe de band met haar familie nu is hersteld. “We hebben laten zien: dit is een gezonde vrouw die een moeilijke tijd gehad heeft en daar nu op kan terugkijken. De kracht zit hem in de combinatie van rolmodelschap en het benoemen van moeilijkheden.”

Hoeveel aandacht er ook is voor gevoeligheden en zorgvuldigheid, de jonge presentatrices Zakia en Elif stuiten ook weleens op weerstand. Wie een taboe bespreekt, ontkomt daar niet aan. Na de publicatie van de video met Sunny bleven de negatieve reacties niet uit. “Maar dat had ik wel verwacht”, zegt Zakia. “Ik kreeg persoonlijke berichtjes van mede-influencers die zeiden: ‘Ik ga Spot On nu ontvolgen, want ik hoef niet in mijn tijdlijn dingen over transgenders te zien, dat vind ik propaganda’. Ik vind dat heel jammer maar trek het me niet aan. Wel nemen we dat mee voor een volgende keer: is het te snel voor onze doelgroep? Of staan we hier volledig achter?” Haar collega Elif vult aan: “We kregen ook echt heel veel positieve reacties. In die zin denk ik: als jij ons wil ontvolgen vanwege een thema dat we bespreken, dan is dat heel jammer. Maar wij staan er als redactie wel achter dat we dit hebben gebracht. Zo weeg je het dan ook.”

Gevoeligheden doorzien

Maar, zegt Elif, die als onderzoeksjournalist ook bij andere programma’s heeft gewerkt, taboes doorbreken kan op verschillende manieren. “Ik denk dat we er wel op getraind zijn om die gevoeligheden goed te doorzien. Wij pakken op een heel andere manier taboeonderwerpen aan dan een programma als Spuiten en Slikken dat doet. Wij stellen het persoonlijke verhaal centraal en proberen het binnen de perken te houden. Als we het op die manier vertellen, bereiken we een grotere doelgroep.”

Niet het taboe is leidend, maar de vrouw die haar verhaal vertelt, zeggen de jonge programmamakers. Zakia ziet in de media vaak dat het andersom is. “Zo van: dit is een taboe en dat gaan we eens even doorbreken. Zo werken wij niet. Daarmee schiet je het doel voorbij, mensen willen dan niet kijken. We kiezen voor de positieve kracht van powervrouwen en rolmodellen, zonder de moeilijkheden te verbloemen.”

Hidjab journey

De moslima probeert daar zelf een voorbeeld in te zijn, door open te zijn over haar keuze om een hoofddoek te gaan dragen. De moeilijkheden die ze in haar ‘hidjab journey’ ervoer, deelt ze op haar eigen sociale­mediakanalen. “Er zijn veel influencers die ogenschijnlijk van de ene op de andere dag een hidjab gaan dragen”, zegt ze. “De worsteling in dat proces wordt niet benoemd, terwijl er zoveel vrouwen zijn die dat wel ervaren. Ik kreeg veel reacties van vrouwen die zeggen: ik durfde niet een hoofddoek te dragen vanwege alle oordelen. Door jou ga ik gewoon oefenen en vandaag draag ik een hoofddoek naar de moskee. Of: nu weet ik dat ik me niet schuldig hoef te voelen als ik mijn hoofddoek een dag niet heb gedragen. Daar doe ik het voor, om mensen te helpen.”

Elif zoekt verhalen ‘waarvan je weet dat ze bestaan, maar die nooit een gezicht krijgen’. “Van vrouwen die zich schamen omdat ze de kraamtijd helemaal niet fijn vinden, tot verhalen over femicide. Als platform geven wij die verhalen een gezicht. Vorige week kwam de video online van de dame die een kindje heeft gekregen met het syndroom van Down die daar grote moeite mee had. Dan krijgen we privé berichtjes van vrouwen die zeggen: ik heb dat ook ervaren maar durfde er nooit over te spreken omdat ik dacht dat ik de enige was. Ik ben er trots op als ik dit soort reacties lees. We hebben een verschil gemaakt in iemands leven. Door haar te laten ervaren: je bent niet alleen.”

‘Door dat gesprek bij Spot On stapte ik over een drempel’

Kübra Doğan (25), student moving image aan ArteZ in Enschede

“Op mijn twintigste trouwde ik en vier jaar later was ik gescheiden. Spot On heeft een bijzondere rol gespeeld in de periode dat ik voor moeilijke keuzes stond. Keuzes die veel vrouwen in mijn omgeving niet durven of willen maken. Of ze kiezen er bewust voor om in een ongelukkig huwelijk te blijven, voor het perfecte plaatje of omdat het van ze wordt verwacht.

Ik volg Spot On vanaf het eerste begin op YouTube. Op een gegeven moment begon ik het platform ook via Instagram te volgen. De redactie zoekt actief de interactie met de volgers op. Daardoor groeide de betrokkenheid bij het maakproces. Soms vragen ze naar mensen met specifieke ervaringen, vaak kun je reageren op stellingen en je mening delen.

Een jaar geleden deed de toenmalige presentatrice Rowan Blijd een oproep of iemand wilde meepraten in een video over genderrollen binnen het huishouden. Dat was een thema dat in mijn persoonlijk leven erg speelde. Omdat ik vegetariër ben, bereidde ik geen vlees voor mijn man. Voor mij belangrijk was een partner te hebben die zelfredzaam is. Hij moest dus zijn eigen vlees bereiden. Mijn Turkse schoonfamilie zag mij hierdoor als een slechte en incapabele vrouw. Door de oproep van Spot On kon ik er eindelijk over praten!

Die video werd uiteindelijk niet gebruikt, maar ik rolde hierdoor wel in een ander gesprek bij Spot On: over de vulva. Dat is voor mij echt geen makkelijk onderwerp, echt een taboe. Ik hoor dan de stem van mijn moeder in mijn achterhoofd: ‘Niet praten over dingen die schaamte oproepen, zeg geen dingen die je voor schut zullen zetten!’

Ik heb hierdoor altijd schaamte gevoeld over mijn vrouwelijkheid. Maar door dat gesprek bij Spot On, waarin een andere vrouw juist heel open was, kon ik daar voor het eerst over praten zonder dat ik iets fout kon doen. Ik stapte daarmee over een drempel. Ik nam eigenaarschap over mijn eigen vrouwelijkheid. Zonder schaamte.

Door de goede klik die ik met Rowan ervoer, ben ik in contact gebleven met haar. Later vroeg ze of ik wilde meepraten in een video over het taboe rondom scheidingen. Dat was een bizar toeval, want ik had die dag zelf besloten mijn huwelijk te beëindigen. Ik heb een paar maanden daarna mijn hele verhaal gedeeld in een interview dat werd verwerkt in een video. Mijzelf daarin te zien praten, was het eerste moment dat ik kon reflecteren. Het was alsof ik mezelf daarmee erkenning gaf. Het was een diep en emotioneel gesprek. De nazorg vanuit de redactie was warm, spontaan en oprecht.

De reacties die ik op de video kreeg van andere vrouwen waren overweldigend. De meesten zijn positief, er zijn zelfs vriendschappen ontstaan. Maar er waren ook nare reacties bij. Van mensen die mijn keuze veroordeelden. Na twee dagen heb ik besloten niet meer de comments te lezen. De meningen van anderen zouden toch geen invloed meer hebben op mijn leven.

Ik hoop dat meer vrouwen de stap durven te zetten om te praten over genderrollen en scheiden. Vrouwen, met welke achtergrond dan ook, worden wereldwijd onderdrukt. Het is niet aan locatie, cultuur of religie gebonden. Die universele verbondenheid voel ik sterk bij de persoonlijke verhalen bij Spot On.”

‘Voor mij is Spot On een plek waar vrouwen alles met elkaar bespreken’

Medine Simsek (21), student Human Resource Management in Eindhoven.

“Spot On postte een tijdje terug een berichtje op Instagram waarin ze volgers vroegen naar ervaringen met inwonen bij schoonouders. De reacties ben ik met extra aandacht gaan lezen. Mijn verloofde en ik denken er namelijk over na om een tijdje bij zijn ouders in te gaan wonen. Een eigen huis kunnen we nog niet kopen en huren is ook geen optie.

Er waren reacties van vrouwen die zeiden dat het hun relatie heeft gekost of dat de band met de schoonouders is verslechterd. Daar ben ik niet bang voor, maar het maakt wel dat ik bewuster die stap zet en er ook met mijn verloofde over spreek.

Voor mij is Spot On een plek waar vrouwen alles met elkaar bespreken, zonder dat ze als slachtoffers worden neergezet. In de comments zie je vaak positieve reacties van vrouwen die elkaar steunen. Er worden onderwerpen bespreekbaar gemaakt die je niet zo snel tegenkomt in magazines als Linda of Libelle. Ik volg het voor mijn persoonlijke ontwikkeling en haal er veel inspiratie uit.

De video met onderneemster Josh Veldhuizen die ik twee jaar geleden zag, motiveert mij nog elke dag. Ze vertelde daarin over haar modemerk en de moeilijkheden die ze zelf heeft doorstaan. Ik ben haar na die video gaan volgen op sociale media.

Ze is voor mij een rolmodel geworden omdat ze de kracht van vrouwen centraal zet in haar werk.

Ik ben best vrij opgevoed, maar er zijn onderwerpen binnen onze Turkse cultuur waar niet snel over gesproken wordt. Bij Spot On krijgen die taboes wel ruimte. Je leest er over onderwerpen waarvan ik geen weet had. Maar het brengt ook veel herkenning.”

Lees ook:

‘Mag een vrouw met hoofddoek niet mooi zijn?’

In de dramaserie Katwalk zet een moslima met hoofddoek haar eerste stappen als model. De jonge makers leggen pijnlijke vooroordelen bloot.