Synchroonzwemmen voor mannen in Nederland: een tiener en een buschauffeur

Voor het eerst mogen ook mannen meedoen aan synchroonzwemmen op de Olympische Spelen. Hoe staat Nederland ervoor? Er zijn twee beoefenaars, in heel het land.

Hij is een opvallende verschijning in het trainingsbad van de nationale selectie. Niet vanwege zijn uiterlijk of recalcitrant gedrag. Integendeel. Keurig in de maat strekt Noah zijn benen boven het water uit, verticaal omhoog, om ze vervolgens in een split te laten zakken. Hij is de enige jongen, maar ook hij kan tegenwoordig dromen van gouden medailles.

Op de Olympische Spelen van Parijs mogen er voor het eerst mannen meedoen met synchroonzwemmen. Eindelijk, verzuchten voorstanders van gendergelijkheid. Maar hoe staat Nederland ervoor? Navraag leert dat er bij zwembond KNZB behalve ongeveer achttienhonderd vrouwen welgeteld één non-binair en twee mannen lid zijn: een talentvolle tiener en een buschauffeur van eind dertig.

Vrouwelijk imago

De statistiek zegt veel over het vrouwelijke imago van de sport en maakt tegelijkertijd nieuwsgierig naar deze voorlopers van mannenemancipatie in het zwembad. Die tiener is dus Noah, een jongen van dertien jaar die zonder een wedstrijd in de benen al is doorgeschoven naar de opleidingsploeg van de nationale selectie. Twee keer per week reist hij van zijn woonplaats Beuningen naar Hoofddorp, om in hetzelfde bad te mogen zwemmen als de zusjes De Brouwer, die in Tokio nog negende werden. Op andere dagen traint hij bij zijn club Cadans.

“In het begin was het voor iedereen wel wennen”, vertelt hij. De trainsters spraken de groep standaard met ‘dames’ aan, zonder de toevoeging ‘en heer’. Verlegen glimlachend: “Dat vergeten ze soms nog weleens”.

Artistiek zwemmen, zoals de sport officieel heet, heeft een olympische status sinds 1984. “Discriminatie gaat vaak over de achterstelling van vrouwen, maar in onze sport was het omgekeerde het geval”, stelt Irma Duim, projectleider bij de bond. Ze vindt het mooi dat er nu ook voor mannen internationaal perspectief is. “Lenigheid, kracht, souplesse en ritme: synchroonzwemmen is voor iedereen een uitdagende sport. Moet je je voorstellen: net als je lichaam verzuurt en je spieren om zuurstof schreeuwen, lig je met je hoofd onder water.”

Goed voorbeeld doet volgen, toch?

De KNZB gaat niet actief onder mannen werven. Ook volgen er geen beleidswijzigingen. “Maar we omarmen Noah wel.” Daarom is er voor hem een uitzondering gemaakt. Van de 21 sporters in het Sportcomplex Koning Willem-Alexander is hij de enige die nog niet voldoet aan alle kwalificaties om mee te mogen doen aan de nationale kampioenschappen, over twee weken. Toch zit hij dus al in de hoogste trainingsgroep van Nederland. Goed voorbeeld doet immers volgen, toch?

De groep is deze zaterdagochtend ingedeeld naar leeftijd. Noah hoort bij de jongsten. “Ik wil maximale hoogte zien”, roept trainster Kim Deiman vanaf de badrand. Zij vindt het onterecht dat synchroonzwemmen als een meidensport wordt gezien. “Het is heel sierlijk ja, maar als je weet hoeveel kracht het kost dan weet je hoe mannelijk het ook is.”

Noah is volgens haar mooi expressief, wat een belangrijke plus is. “Op de goede manier kan hij dramatisch zijn.” Een aandachtspunt is het helemaal doorstrekken van voeten en knieën. “Maar dat is ook niet gek voor iemand die nog geen jaar op deze sport zit.”

In de familie van Noah doen veel vrouwen aan synchroonzwemmen. Zijn moeder Marloes Stoltz heeft in het verleden zelfs op internationaal niveau aan wedstrijden meegedaan. Zijn nichtje ligt hier in Hoofddorp ook in het water.

Noah vindt het vooral leuk om in een uitvoering emoties te laten zien. Ook is de scholier uit de tweede klas van het gymnasium niet bang voor een uitdaging. “Het is echt een supermoeilijke sport. Je moet allemaal stuwtechnieken kennen en verplichte figuren.” Het lastigste vindt hij de Ariana, waarbij de benen van een spagaat in een split gedraaid worden. Iedere houding moet je een paar seconden vasthouden en als je weer boven komt, is lachen belangrijk, ook al heb je ademnood, want minpunten wil je niet. Ooit naar de Olympische Spelen, dat zou toch wat zijn.

Letterlijk en figuurlijk verzuipen

De andere Nederlandse man is minder ambitieus, maar minstens zo gelukkig in de sport. Nicolay Berensen (39) is chauffeur van touringcars en toen hij een aantal jaar geleden een burn-out kreeg, zocht hij een sport die zo inspannend is dat je geen tijd hebt om aan werk te denken. “Als ik tijdens synchroonzwemmen met mijn hoofd niet bij de oefeningen ben, dan verzuip ik letterlijk en figuurlijk”, lacht hij.

Volgens de internationale reglementen mogen mannen meedoen in gemengde duetten en in de uitvoeringen van groepen – maximaal twee per acht. Bij zijn club De Dolfijn in Amsterdam is Berensen een gewaardeerd lid. Hoewel hij zichzelf omschrijft als ‘niveau-prutser’ is hij ook begonnen met training geven aan de jongste jeugd. Hij kent de blikken, verbaasd en lacherig, van mensen buiten de vereniging. Het interesseert hem niets. “Ik doe wat ik leuk vind.”

Als zoon van een bommoeder is hij gewend om de enige man te zijn in een gezelschap, vertelt hij. In zijn jonge jaren zat hij op ballet. Nooit heeft Berensen zich ongemakkelijk gevoeld met allemaal vrouwen in een zwembad. Alleen als trainer schoten plotseling de #MeToo-verhalen door zijn hoofd, ook omdat hij dan omringd is door minderjarigen. Op zijn verzoek heeft de club daarover een gesprek gevoerd met de KNZB. Afgesproken is dat er altijd andere volwassenen aanwezig zijn in het bad. “Daar voel ik me comfortabel bij.”

‘Daar doe je het allemaal voor’

Aan het eind van de training in Hoofddorp verzamelen alle kinderen zich aan de badrand om naar een voorstelling van onder andere Bregje de Brouwer te kijken. Noah geniet. “Wat zij kan, is zo mooi. Daar doe je het allemaal voor.”

De Brouwer zelf juicht het toe dat mannen worden toegelaten. Niet omdat ze denkt dat de sport die impuls nodig heeft of erdoor zal veranderen, maar omdat het belangrijk is om met de maatschappelijke ontwikkelingen mee te bewegen. “De samenleving wil genderneutraal verder. Samen met ritmische gymnastiek bleven wij daarbij achter. Dat werd best wel een bedreiging voor synchroonzwemmen.”

Niet alle ouders enthousiast

In andere landen zijn er al meer mannen actief. Hier is Noah een pionier. Hij straalt. “Toen mijn klasgenoten hoorden dat ik op synchroonzwemmen ging, zeiden ze: ‘Wat is dat nou weer?’ Als ik nu zeg dat ik op topsport zit, zijn ze vol bewondering. ‘Wow, hoe heb je dat gedaan?’”

Duim van de KNZB hoopt dat er na Noah meer jongens volgen. Nu er iets te bereiken valt, is de sport aantrekkelijker geworden, op papier in ieder geval. “De realiteit is nog steeds dat niet alle ouders enthousiast zullen zijn als hun zoon op synchroonzwemmen wil, net als bij ballet. Maar wat niet is, kan nog komen. De wereld is aan het veranderen.”

Lees ook:

Tweelingen domineren in het synchroonzwemmen, Noortje en Bregje de Brouwer dinsdag weer in actie

Voor het eerst sinds 2008 is Nederland weer vertegenwoordigd op dit olympische onderdeel.