KNVB-directeur Marianne van Leeuwen: ‘We moeten geen moraalridders willen zijn’

Marianne van Leeuwen (61) is vijftien maanden directeur van de KNVB. Het OneLove-tumult was voor haar een realitycheck. ‘Wij moeten iets minder hoog van de toren blazen.’

Na de plaatsing van Oranje voor de achtste finales dronk ze in het hotel een glas champagne, samen met de andere officials en medewerkers van de KNVB. Op dat moment had ook Marianne van Leeuwen ‘best een feestelijk gevoel’. “Maar het blijft een ongemakkelijk WK”, zegt ze in de lobby van het chi­que St. Regishotel.

“Het is mijn eerste WK en dan denk je dat dit normaal is. Meestal is dit natuurlijk een groot voetbalfeest met heel veel fans. Dat is nu toch anders. Er zijn niet zoveel fans van ons. Hoe ik het beleef, heeft ook te maken met hoe het is toegewezen aan Qatar, met de situatie van de mensenrechten, hoe de stadions gebouwd zijn. Arbeidsmigranten die we gesproken hebben, vertelden daarover. Dan blijft het ongemakkelijk. Het is een goed georganiseerd WK, maar geen groots feest. Ik hoop alleen dat de spelers geen last hebben van dat dubbele gevoel. Al zullen zij er als ze gaan slapen misschien ook weleens aan denken.”

‘We zijn maar met een klein groepje uit Europa’

Van Leeuwen bevond zich afgelopen week in het oog van een internationaal stormpje rond de OneLove-aanvoerdersband. Maandenlang had de KNVB gezegd dat Virgil van Dijk die sowieso zou dragen. De Fifa voorkwam dat met de dreiging van sportieve sancties, onder druk van Qatar. Van Leeuwen noemt de zaak achteraf ‘een realitycheck’.

“Vooral voor de mensen die vinden dat wij laf waren en toch die band hadden moeten dragen, of meer dan alleen een speldje op ons revers. Wij moeten niet denken dat we als moraalridders de wereld even gaan vertellen wat die moet doen. De rest van de wereld kan het dus niks schelen, zo blijkt. Dan moeten wij iets minder hoog van de toren blazen. Ik vind dat je altijd hard moet vechten voor je eigen normen en waarden, maar je moet ook de realiteit onder ogen zien: dat je maar met een klein groepje uit Europa bent.”

Heeft de KNVB het niet over zichzelf afgeroepen?

“Niemand kon vermoeden dat die band als zo’n grote provocatie zou worden opgevat. Wij wilden gewoon een mooie boodschap uitdragen, eigenlijk dezelfde als Fifa met haar band nu doet. Nou, dat is dan een inschattingsfout geweest. Wat de les ervan is, gaan we na het WK evalueren, ook met de minister, want de campagne waar dit deel van uitmaakt is ook van de overheid.”

Van Leeuwen volgde op 1 september vorig jaar bij de KNVB Eric Gudde op als directeur betaald voetbal. Ze was eerder directeur bij Reed Elsevier. Vanwege haar opgroeiende zoons koos ze daarna als alleenstaande moeder bewust voor een ‘planbaarder bestaan’, met commissariaten. Via haar zoons kwam ze veel op voetbalvelden. Bij hun club in Amsterdam, Zeeburgia, stak ze ‘ongepland’ haar vinger op toen ze een nieuw bestuur zochten. Ze was uiteindelijk zeven jaar voorzitter van het grote, multiculturele Zeeburgia. “Zo’n vereniging verbindt mensen en kan een enorme sociale impact hebben. Als je kijkt wat er gebeurt: statushouders worden er opgeleid tot clubscheidsrechter en er is huiswerkbegeleiding op de club om te zorgen dat jongens ook een diploma halen.”

Toen haar zonen groot genoeg waren, zocht ze bewust een baan in het voetbal. Ze was in gesprek met een betaaldvoetbalclub toen de KNVB haar benaderde. “Ik zei eerst nee. Ik dacht: dat is een rotbaan. Je doet het nooit goed. Mijn voorganger was veel negatief in het nieuws. Maar ik ging toch in gesprek en werd enthousiast. Waarom? Ik vind voetbal leuk, het is een baan met een lekker grote verantwoordelijkheid en er zit een sterke maatschappelijke kant aan. De KNVB heeft als taak het voetbal naar een hoger niveau te brengen maar ook de verbindende kracht ervan te benutten.”

Wat nam u mee van Zeeburgia naar de KNVB?

“De lol in voetbal, de ambitie en de maatschappelijke waarde van het voetbal. We hebben bij Zeeburgia echt ingezet op diversiteit. We hadden een wit thuistenue maar kozen voor een zwart uittenue omdat we wilden uitdragen: we zijn er voor zwart en wit en alles wat ertussen zit. We hadden ook een heel divers bestuur, in leeftijd, in culturele achtergronden, man, vrouw. Ik geloof echt in diverse teams. Het is ook wetenschappelijk bewezen dat die beter presteren.”

Bij de KNVB draagt ze dat nu intern en extern uit, als vrouw in een wereld die nog sterk gedomineerd wordt door mannen. Bij de 34 profclubs zitten voornamelijk mannen aan het roer. Na haar aanstelling ging ze bij allemaal langs. “Bij sommige clubs was er scepsis: ik ben een vrouw en kom niet uit het betaald voetbal. Ik zou er niks van snappen. Een paar zeiden dat rechtstreeks in mijn gezicht: ‘die raad van commissarissen van jullie heeft alleen maar de diversiteitskaart willen trekken’, ‘ik snap niet waarom jij hier zit’, ‘ik weet eigenlijk niet of ik met je wil praten’. Sommigen zeiden het, anderen dachten het. Nee, ik heb nooit gedacht ermee te stoppen. Als het allemaal vanzelf gaat, vind ik het minder leuk. Het moet wel een uitdaging zijn. En ik heb natuurlijk wel zelfvertrouwen.”

“Ja, de voetbalwereld is nog te weinig divers, al vind ik dat het bij de KNVB zelf ongelooflijk meevalt. Ik ben het overigens gewend in mannenwerelden te werken. Bij Reed Elsevier en eerder in Amerika was ik heel vaak de enige vrouw in het team. Maar ik besef nu wel dat ik voor ambitieuze meiden en vrouwen een soort inspiratiebron kan zijn. Dat je als vrouw dus wel een hoge post in het voetbal kunt krijgen.”

Door veel te praten en gewoon te gaan besturen overwon ze nationaal de argwaan. “Ik durf wel te zeggen dat ik na ruim een jaar het vertrouwen van het merendeel van de clubs heb.” Ze verwacht dat door de integratie van het vrouwenvoetbal bij het betaalde voetbal het vanzelf normaler wordt dat vrouwen aan directietafels meebeslissen.

Hoge inzet in Qatar: een ‘erfenis’

Soms is het ook een voordeel, denkt ze, om een vrouw te zijn. “Ik werd laatst door een clubdirecteur voorgesteld aan zijn dochter. Hij zei: ‘Leuk hè, een vrouw, ja wij mannen van de clubs hebben soms een vrouw nodig om ons eraan te herinneren dat we een gezamenlijk belang hebben’.”

Haar missie, het voetbal naar een hoger niveau brengen en de maatschappelijke kracht ervan gebruiken, probeert de KNVB ook met het WK uit te dragen. De inzet is hoog: een ‘erfenis’ in Qatar. In Doha werden de afgelopen weken veel gesprekken gevoerd: met allerlei organisaties maar ook met arbeidsmigranten, mannen en vrouwen.

“Ze zijn blij dat door het WK de spotlight op hun situatie is gekomen. Dat heeft verbeteringetjes opgeleverd en zij hopen dat er na het WK aandacht blijft. Wij blijven hier terugkomen. Wat we concreet gaan doen, moeten we nog bekijken. Er lopen al projecten, bijvoorbeeld de opleiding van vrouwelijke coaches. Voetbal kun je inzetten om de wereld een klein beetje te verbeteren.”

De KNVB werkt daarin samen met de Nederlandse ambassade in Doha en de overheid. “Ik heb hier ook weer met minister Helder gesproken. Na de wedstrijd tegen Qatar bezocht ik met haar en de ambassadeur (Marjan Kamstra, red.) even de spelers in de kleedkamer. Mooi toch, drie powervrouwen in topfuncties?”

Is het niet aan de politiek om de wereld in Qatar te verbeteren? Trekken jullie als nationale voetbalbond niet een te grote broek aan?

“Nee, met voetbal kun je ook meehelpen. Wij zijn niet alleen voor de bühne naar het WK toe met het thema mensenrechten bezig geweest. We willen het doortrekken. We menen het. Maar inderdaad, we zijn geen ngo. Het eerste doel blijft om wereldkampioen te worden. Ja, ik geloof erin. Louis is goed en we hebben een goed team.”

Lees ook:

Minister Helder verbergt haar protest achter een oranje sjaal

Minister Conny Helder ging naar Qatar, maar sprak zich publiekelijk niet uit over de mensenrechten in het land.