Tour de FranceTour de France
Hoe de Tour in beeld wordt gebracht: ‘De renners zijn de acteurs in een film over Frankrijk’
De Tour de France biedt ruim 120 uur live-televisie, in 190 landen. Welk beeld van Frankrijk wordt er geschetst?
De Mont Ventoux, de talloze kastelen langs de Loire, de bergmeren in de Alpen en, vrijdag nog, de eeuwenoude stadsmuren van Carcassonne. De Tour de France is niet alleen een wedstrijd voor wielrenners. Het is een reisgids, dwars door Frankrijk.
Welke beelden zijn het waard getoond te worden? En wat is het beeld van Frankrijk dat wordt geschetst op televisie? Als één iemand dat weet, dan is het Jean-Maurice Ooghe, tussen 1996 en 2019 de tv-regisseur van de Tour. Zijn oog zag bijna een kwart eeuw alles van de ronde. “De Tour, dat is als een film”, zegt Ooghe. “Het landschap waar we doorheen rijden is het decor en tegelijk de verbeelding van de Franse geschiedenis.”
De Tour als reisgids. Dat is al zo vanaf het begin, in 1903, toen het blad l’Auto de oplage wilde verhogen door een race door Frankrijk te organiseren. Inmiddels betalen steden forse bedragen om te mogen fungeren als start- of finishplaats, vooral om te profiteren van de televisiebeelden. Een groot deel van de kijkers, in Frankrijk acht van de tien, kijkt niet alleen vanwege de sport, maar ook vanwege de natuur, de kerken en uiteraard de kastelen, zo klassiek voor een uitzending van de Tour de France.
Frankrijk als kruispunt
Ooghe, nog steeds adviseur voor de Franse televisie, maakte zijn beelden in een ‘levend Frankrijk’, zegt hij. “Frankrijk is als een kruispunt. Ik zag de rotondes komen, net zo goed als de economische crises. Als je op de wegen naar de auto's kijkt, zie je Italiaanse, Spaanse en Nederlandse kentekens. Zij rijden door Frankrijk heen. Een land dat door de geschiedenis verenigd is, maar nog steeds bestaat uit allerlei culturen en beschavingen.”
Het is aan de regisseur om die plekken in beeld te brengen. In zijn tijd koos Ooghe zelf die plekken uit. Zijn voorbereiding op de Tour verliep elk jaar hetzelfde. Van januari tot maart reisde hij over het parcours, om zo elke plek in zich op te nemen. Hoe is het vergezicht, welke gebouwen staan er en wat is de geschiedenis van de regio? Een gebouw waar Jeanne d’Arc verbleef moet op de lijst, net als een kasteel waar Leonardo da Vinci enige tijd doorbracht. Ooghe: “De koers kan ik niet voorspellen. Maar alles daaromheen wel. Het is het vertellen van de geschiedenis van Frankrijk. Cultureel, maar het gaat ook over Waterloo, de Eerste Wereldoorlog in het noorden, of het verzet in de Vercors.”
Mart Smeets: Frankrijk heeft zoveel mogelijkheden
Mart Smeets voorzag de beelden van Ooghe jarenlang van commentaar op de Nederlandse televisie. “De Franse televisie maakt het VVV-beeld, maar daar is Frankrijk niet uniek in. Dat doen wij in Nederland ook, tijdens de Amstel Gold Race. Het zit in een mens om de mooiste beelden te laten zien. De goede regisseurs mixen de VVV-beelden met de wedstrijd. Ooghe bracht alles in beeld. De bossen, de velden, de havens, de kerken, de kastelen. Hij liet de renners één worden met het dal waarin ze reden - heel nietig worden ze dan.
“Ik ben altijd jaloers geweest op de absolute vakman Ooghe. Hij heeft zoveel mogelijkheden, Frankrijk heeft zoveel gezichten. Het kan zo mooi zijn bij Mont Saint-Michel, of zo saai zijn als je door het midden van Frankrijk trekt. Maar saaiheid in beeld is juist weer heel mooi. De natuur waar de Tour doorheen rijdt, is prachtig om naar te kijken.”
Roadbook van 476 pagina's
Assistenten maakten van alle aantekeningen een ‘roadbook’ voor de cameramensen in de helikopter en op de motoren. Journalisten krijgen elk jaar een werk met historische feiten, dit jaar 476 pagina’s dik. Onder meer de Britse en Franse televisie hebben iedere dag iemand achter de microfoon om alleen die feiten aan het publiek over te brengen.
🤩 Postcard of the day: le Lac du Salagou.
— Tour de France™ (@LeTour) 9 juli 2021
🤩 La carte postale du jour : le Lac du Salagou.#TDF2021 pic.twitter.com/lu1KATiKoG
De Tour wordt met veel helikopters en vijf motoren in beeld gebracht. Vooral die helikopters zijn van groot belang. Ooit noemde Ooghe de helikopter het ‘vliegende tapijt’. Nu, gezien de moderne technologie, is het meer een ‘surveillancecamera’, grapt hij. “Een camera die van boven het peloton overziet, die alles wat er gebeurt scant. Dat gaf ik de piloten altijd mee: jij geeft het complete beeld.”
Want die camera’s hebben oog voor de natuur en de plekken met historische waarde. Hoe zo’n beeld kan uitpakken, bewees het WK wielrennen van vorig jaar in Italië, waar Ooghe was gevraagd de regie te doen. Hij bedacht het beeld van Anna van der Breggen, die op een bergkam rond Imola richting de wereldtitel reed. De helikopter hing op dezelfde hoogte als die kam en schoot de fraaiste beelden van een wielrenner in lange tijd.
De Tour filmen, dat is het extrapoleren van een beeld, zegt Ooghe. “Als ze in de bergen fietsen, moet je de haute montagne laten zien, en niet de vallei waar de renners dan rijden. Je moet laten zien wat de échte Alpen zijn, en de échte Pyreneeën. Als de coureurs in de vallei reden, gingen wij met een helikopter naar de top van de Mont Blanc twintig kilometer verderop.”
Er was vorig jaar wat gemor dat er te veel op de wedstrijd werd gefocust. Dit jaar is die verhouding aangepast. De beelden zijn weer ansichtkaarten van de regio’s waar de Tour passeert. Ooghe: “Maar de koers heeft voorrang. Altijd.”
Cavendish evenaart recordaantal zeges van Merckx: 34
De volgens velen beste wielrenner aller tijden heeft gezelschap gekregen aan de top. Eddy Merckx, zo lang al op eenzame hoogte, ziet sinds vrijdag een temperamentvolle Brit, afkomstig van het eiland Man, naast zich op de lijst met meeste overwinningen in de Tour de France. Mark Cavendish kwam in Carcassonne gelijk, op 34 overwinningen, door voor de maar liefst vierde keer deze Tour als eerste over de finish te komen.
Praat niet over het record van Merckx, zei Cavendish vóór de Tour. Dat was te ver weg, en bovendien wilde hij er niet aan denken. Maar hij won één rit, een tweede en een derde, en toen was het record binnen handbereik. En vrijdag in Carcassonne gebeurde dat na wederom een bijna foutloze voorbereiding door zijn ploeg Deceuninck-Quick-Step. Ploeggenoot Michael Morkov werd zelf tweede, voor Jasper Philipsen.
Merckx had in de Italiaanse sportkrant La Gazzetta dello Sport laten weten geen nacht minder te slapen als Cavendish langszij zou komen, al voegde hij er wel aan toe dat zijn zeges op allerlei terreinen hadden plaatsgevonden. Vrijdag zei Cavendish dat ze onvergelijkbaar waren. “Eddy blijft nog steeds de allergrootste”, aldus Cavendish. “Voor mij is dit gewoon weer een zege, net zo mooi als mijn eerste.”
Cavendish, in zijn groene trui als leider van het puntenklassement, heeft bovendien kansen om Merckx voorbij te streven. Bijvoorbeeld op de Champs Élysées, waar voor de Brit nog een perfecte aankomst ligt. Maar eerst volgt nog een hele Tourweek. Cavendish: “Morgen is er ook nog werk te doen. Later is er nog genoeg leven over om te reflecteren op het moment dat er geschiedenis is geschreven.”
Lees ook:
Mart Smeets: Ik hoef niet meer met m’n kop op tv, het jachtige is ervanaf
Mart Smeets (Arnhem, 1947) is radio- en televisiecommentator, journalist en schrijver. In november 2019 verscheen bij uitgeverij De Kring zijn roman ‘Het spel’.
