Grensoverschrijdend gedrag komt bij drie sporten op grote schaal voor

De helft van de leden bij de zwembond KNZB, de Nederlandse Handboog Bond en de badmintonbond heeft de afgelopen vijf jaar te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag tijdens het sporten. Het gaat in de meeste gevallen om emotionele grensoverschrijding als pesten of uitschelden. Vaak kunnen mensen het gedrag van zich af laten glijden, maar bij alle drie de bonden blijkt dat ongeveer een op de vijf leden grensoverschrijdend gedrag meemaakte dat persoonlijke impact had.

De cijfers komen uit onderzoek van de bonden zelf, dat in samenwerking met NOC-NSF is gehouden. De drie bonden deden uit eigen beweging mee met het onderzoek, zonder dat er een duidelijke aanleiding van grensoverschrijdend gedrag voor was. De onderzoeken werden deze zomer afgerond, maar pas afgelopen maand gepubliceerd. In totaal vulden bij alle onderzoeken duizenden leden de vragenlijsten in.

Bij het zwemmen wordt een op de tien leden onder water geduwd

In de onderzoeken is onderscheid gemaakt tussen emotioneel-, lichamelijk- en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zo werd duidelijk dat in alle sporten wordt gepest en mensen worden beledigd. Sportspecifiek bij het zwemmen werd door een op de tien respondenten gemeld dat hij of zij ooit ongewild onder water is geduwd of gehouden.

In alle onderzoeken bleek dat een op de vijf melders seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt. In de meeste gevallen ging het om seksistische opmerkingen en dat mensen te dichtbij kwamen staan. Ongemakkelijk lichamelijk contact kwam ook regelmatig voor.

De resultaten komen in grote lijnen overeen met een sportbreed onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag dat werd gehouden in 2019. Is er in drie jaar dan niets veranderd in de sport? Joëlle Staps, bestuurslid van zwembond KNZB: “De bewustwording over het thema is enorm vergroot. Er is geen bestuurder die dit geen belangrijk thema meer vindt. De meldingen zijn toegenomen. In die context is het wellicht dus wel goed nieuws, omdat je anders een stijging van de percentages had verwacht.”

Er is nog veel bewustwording nodig

Slechts een klein deel van de leden weet naar wie hij of zij toe moet met een klacht, of om te vragen om hulp. Deze conclusie leidt tot de meeste actie bij bonden. Arnoud Strijbis, directeur van de handboogbond: “Wij geven presentaties bij onze rayon-vergaderingen (de bond is in vier rayons door het land opgedeeld, red.). We promoten actief dat bij elke club een vertrouwenscontactpersoon komt. En als een van onze handboogclubs daarvoor te klein is en het organisatorisch lastig is, dan gaan we kijken of we bijvoorbeeld bij de grote naastgelegen voetbalclub kunnen aansluiten.”

Een andere gemene deler in de onderzoeken is dat hoewel grensoverschrijdend gedrag dus relatief vaak voorkomt, een overgrote meerderheid van de leden denkt dat het op hun vereniging niet plaatsvindt – mensen hebben kennelijk niet in de gaten dat wat ze zelf meemaken grensoverschrijdend is. Strijbis: “Dat draait dus om bewustwording. Wij gaan kijken of we dit onderwerp een vaste plek aan alle vergadertafels kunnen geven. De alertheid vergroten.”

Voor de zwembond was een van de belangrijkste conclusies dat grensoverschrijdend gedrag niet alleen van een coach of trainer kan komen, maar dat ook teamgenoten zich daaraan schuldig maken. Staps: “Wij gaan ons al bestaande actieplan daar ook op aanpassen, omdat dat echt gaat over dagelijkse omgang. Wij moeten in gesprek over gedrag, en aan de slag met weerbaarheid. Hoe zorg je ervoor dat iemand meteen zegt: deze grap vind ik niet prettig.”

Geen zware excessen gemeld

Zware seksuele excessen, zoals aanranding, verkrachting of het gedwongen moeten sturen van naaktfoto’s werden in alle onderzoeken niet gemeld. Barbara Mura, directeur van de badmintonbond: “Ik ben voor tolerantie nul. Dat er geen zware daden naar voren zijn gekomen, voelt als korte opluchting. Maar ook wij streven natuurlijk naar een sport waarin elke vorm van grensoverschrijdend gedrag niet voorkomt.”

De vraag is of dat kan. Staps: “Wat duidelijk is, is dat het merendeel van de meldingen voortkomt uit dagelijkse sociale interactie. Dat los je niet op met, stel, drie interventies. Dat is cultuurverandering en dat duurt lang.”

Het is onduidelijk hoeveel sportbonden uit eigen beweging een onderzoek willen instellen. De hoop is dat andere sportbonden ook verder in beweging worden gebracht, zegt Koen te Riele van het Centrum Veilige Sport Nederland en betrokken bij de onderzoeken. Hij durft nog niet te zeggen welke bonden volgen. “We zijn ermee bezig.”

Er lopen in de topsport meerdere onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag. Zo is onder leiding van hoogleraar sport en recht aan de VU Marjan Olfers een onderzoek in 24 sporten gestart. De resultaten over de cultuur in het wielrennen, judo, ijshockey en volleybal worden volgend jaar verwacht.