Frank de Boer vertrekt als bondscoach; KNVB moet snel op zoek naar een opvolger

Het evaluatiegesprek met de KNVB kwam snel, nog geen twee etmalen na de sof in Boedapest. In een gesprek met de directeuren Nico-Jan Hoogma en Eric Gudde werd op het bondsbureau in Zeist beslist wat sinds de roemloze uitschakeling op het EK onvermijdelijk leek geworden. Frank de Boer stopt als bondscoach. Zijn tijdperk aan het roer bij Oranje is op een mislukking uitgelopen.

De KNVB moet nu naarstig opnieuw op zoek naar iemand die het Nederlands elftal kan oplappen en naar het WK van 2022 in Qatar kan helpen. Daar is weinig tijd voor. Op 1 september staat al de lastige en cruciale WK-kwalificatiewedstrijd in en tegen Noorwegen op de agenda, zes dagen later volgt de ontmoeting met Turkije.

Het vertrek van De Boer (51) als bondscoach is pijnlijk, voor hemzelf en de KNVB. De 112-voudig international werd nog geen tien maanden geleden benoemd. Bij zijn aanstelling had hij al geen huizenhoog krediet bij veel voetballiefhebbers en volgers. In zijn succesvolle tijd bij Ajax (vier titels) had hij de reputatie van de ‘tikkie breed’-coach gekregen. Zijn drie avonturen als clubtrainer in Italië, Engeland en Amerika leidden steeds tot vroegtijdig ontslag wegens slechte prestaties.

Als bondscoach bleven er constant twijfels aan hem kleven: over zijn tactische keuzes, zijn wissels en zijn communicatieve gaven. Hij vertelde een leugentje toen hij eind mei zei dat hij de afvallers voor de EK-selectie had gebeld; al snel bleek dat Anwar El Ghazi het via een appje had vernomen. Hij vergiste zich in het aantal speelminuten van Donny van de Beek en versprak zich toen hij het ineens over Quincy Menig had waar hij Promes bedoelde.

Over het voetbal kon niemand heel enthousiast worden

Over het voetbal dat Nederland onder hem sinds september 2020 speelde, kon niemand heel enthousiast worden. De uitwedstrijd tegen Italië (1-1) in oktober was achteraf gezien de enige wedstrijd van een goed niveau. Nederland speelde toen in een 5-3-2-systeem. Daar koos hij ook dit EK voor.

Dat leidde bepaald niet tot hoogstaand voetbal maar wel drie zeges in de zwakke poule C. Het optimisme groeide, de kritiek op De Boer verstomde. “Dat kan ook zo weer omslaan", zei hij zelf tijdens het EK. Dat bleek toen Nederland in de eerste de beste knock-outwedstrijd op ontluisterende wijze werd afgerekend. Na het verlies tegen Tsjechië bleek al dat De Boer de realiteit wat uit het oog had verloren. Hij vond dat Nederland beter was geweest dan Tsjechië. Misschien had hij de naïeve gedachte dat hij de beeldvorming nog wat kon bijsturen.

In werkelijkheid was zijn positie onhoudbaar geworden. Hoe middelmatig deze selectie voor een deel ook is, het mag het Nederlands elftal niet gebeuren dat het zo krachteloos voor de dag komt. Voor zover bekend is door Oranje voor het eerst in de historie niet één keer op doel geschoten in een interland. De Boer nam daar de verantwoordelijkheid en ging ‘in de spiegel’ kijken.

De belangrijkste internationals mogen dat ook gaan doen. Zij hebben hun recht van spreken over de opvolging van De Boer verloren. In augustus vorig jaar, na het vertrek van Ronald Koeman naar Barcelona, lieten zij de KNVB weten dat ze de lijn-Koeman wilden voortzetten. Zo geschiedde. Louis van Gaal werd niet gebeld. Nadat andere kandidaten nee hadden gezegd, stemde De Boer in met overname van de boedel van Koeman, zoals zijn assistenten.

Voor De Boer is het een bittere pil

De KNVB moet nu zelf daadkracht tonen. Niet de kandidaat die graag wil en die naar het pijpen van de spelers wil dansen moet worden aangesteld, maar de best mogelijke kandidaat, iemand die met ervaring en gezag een eigen visie kan overdragen op de spelers. In Nederland lijkt die nauwelijks voorhanden, op wellicht Van Gaal na, al is hij pensionado in de Algarve.

Andere namen die al gevallen zijn: Cocu, Van Bronckhorst, Bosz, Ten Hag, Ten Cate. Maar sommigen liggen vast bij hun clubs en zullen die contracten niet zomaar verbreken. Een buitenlandse bondscoach kan verfrissend zijn. Die zou wat nieuwe kennis en waarden in kunnen brengen. Nederland is immers al lang niet meer het gidsland in het voetbal, al denkt een deel van het wereldje dat nog altijd.

Voor De Boer is het een bittere pil. Hij was en bleef altijd het voetbaldier dat hij samen met tweelingbroer Ronald als klein kind al was in de Melkstraat in Grootebroek. Vanuit die hechte West-Friese gemeenschap kwam hij als puber bij Ajax terecht om vervolgens in Barcelona, Istanbul, Glasgow en Qatar een wereldburger te worden. Tegelijkertijd bleef hij altijd de doodgewone zoon van stukadoor Cees de Boer die het liefst de hele dag voetbalde of erover praatte. Ook als bondscoach was hij op zijn best 'tussen de jongens', babbelend, of, nog beter, als hij zelf een balletje trapte. Op trainingskamp in Portugal mikte hij over veertig meter de bal feilloos op de lat.

De onervaren groep had een strenge docent nodig

Maar voor een bondscoach is dat niet genoeg. Waar zijn leermeester Van Gaal voor het WK van 2014 vijf weken lang elke dag per individuele speler hamerde op diens specifieke taken in het 5-3-2-systeem schoot De Boer in die communicatie tekort. Hij is geen strenge docent, terwijl deze vrij onervaren groep die wel nodig had. Zelf zei hij tijdens het EK dat het aan hem was om de boodschap over te brengen op zijn spelers en dat hij ‘het gevoel had dat dit steeds beter lukte’. Dat klonk allemaal niet heel overtuigend.

Als bondscoach is hij ook het uithangbord en dus moest hij zich ook uitspreken over andere zaken, zoals de situatie in Qatar. Hij voelde zich er zichtbaar ongemakkelijk bij. In dat land had hij in zijn nadagen zelf nog veel geld verdiend. In maart vertelde hij op een persconferentie over die tijd. Dat hij had meegemaakt dat zijn werkster gevangen werd gehouden door haar baas en door hem werd geslagen. En dat hij had gezien onder welke gevaarlijke omstandigheden arbeidsmigranten bij bouwwerken moesten werken. Des te opmerkelijker is het dat tweelingbroer Ronald zich op blijft werpen als ambassadeur van het WK in Qatar. Mocht Nederland zich onder Frank hebben geplaatst voor dat omstreden toernooi, dan was dat zeker een thema geworden voor de internationale pers.

Dat blijft De Boer bespaard. De vraag is of het een voorgoed vaarwel is als trainer. Eerder kwamen ook Marco van Basten en Ruud Gullit na zeer wisselend succes tot de conclusie dat dit dat vak toch niet helemaal bij hen paste. Frank de Boer zou zomaar in datzelfde rijtje kunnen komen.

Lees ook:
Het dilemma van Frank de Boer: aanblijven kan bijna niet, maar opstappen ook niet

De KNVB zal Frank de Boer niet snel ontslaan als bondscoach na de afgang op het EK. Hij kan de eer wel aan zichzelf houden.