Een uurtje verplicht gamen: AZ onderzoekt ook het brein van de voetballers

Het klinkt misschien gek, maar in de jeugdopleiding van AZ worden spelers verplicht om één à twee keer per jaar een uurtje te gamen. Dan sluiten ze zich op in een donkere ruimte, zetten een scherm aan en spelen ze Atari-achtige spelletjes.

Dat doen ze niet zomaar. AZ hoopt daarmee meer inzicht te krijgen in de cognitieve vaardigheden van een talent. Hoe snel is zijn reactievermogen? Heeft hij controle over de situatie? En wat is zijn aandachtsspanne en denksnelheid? “Dat helpt AZ om in de juiste groep talenten te investeren”, zegt Eric Castien, oprichter van BrainsFirst, een neurowetenschappelijk bedrijf dat al sinds 2013 samenwerkt met de Alkmaarse club.

Goes, Van Brederode en Hatzidiakos zaten achter de computer

AZ is dit seizoen weer succesvol, deels dankzij zelf opgeleide talenten. Donderdagavond staat AZ in Londen in de eerste halve finale van de Conference League tegenover West Ham United. Spelers uit de eigen opleiding als Wouter Goes, Myron van Brederode en Pantelis Hatzidiakos zaten elk seizoen bij hun club meerdere keren achter de computer. Datzelfde geldt voor alle spelers van het elftal dat vorige maand de Uefa Youth League won. Met de triomf in die Europese topcompetitie, waarin de jonge spelers van AZ hun generatiegenoten van Barcelona, Real Madrid, Sporting Lissabon en Hajduk Split klopten, heeft de Alkmaarse club internationaal faam verworven.

“Het brein is een onmisbaar puzzelstukje geworden”, meent Castien. “Voorheen maakten we bij talenten alleen onderscheid tussen de onderdelen techniek, fysiek, mentaal en snelheid. Het brein, dus of een speler cognitief vaardig is, is daar bij gekomen.”

Ronaldo maakte slimmer gebruik van ruimtes

Castien legde de basis voor zijn bedrijf, dat hij samen met de neurowetenschappers Ilja Sligte en Andries van der Leij bestiert, in september 2009 in Madrid. Hij stelde zichzelf de vraag: wat maakt nu het verschil tussen een goede voetballer en een prof van wereldklasse? Het antwoord was bedrieglijk eenvoudig, ontdekte Castien. Het zit allemaal in het hoofd. Cristiano Ronaldo, destijds actief voor Real Madrid, leverde daarvoor dagelijks het bewijs op de trainingen. Castien merkte: Ronaldo reageert sneller, maakt slimmer gebruik van de ruimtes, neemt sneller beslissingen en anticipeert nog beter dan zijn teamgenoten. Kortom, Ronaldo speelt gewoon slimmer.

“Maar wat is dat dan?” herhaalt Castien de vraag die hij toen stelde. “Bij Real wisten ze het ook niet zo goed. Het was iets ongrijpbaars, magie, vonden ze. In Nederland zouden we zoiets voetbalgogme noemen.” Of, zoals Cruijff het ooit zei: “Voetbal speel je met je hoofd.”

Door het brein te toetsen met wat basale, Atari-achtige games van BrainsFirst, krijgt AZ inzicht in die cognitieve vaardigheden. Vanaf de AZ-jeugd Onder 12 jaar wordt het al toegepast. “Vanaf 15,5 jaar kun je goed inzichtelijk krijgen wat iemands cognitieve vermogen is”, stelt Castien. “Ieder mens heeft een unieke bandbreedte in wat hij goed en minder goed kan.”

Wanneer de scores laag zijn, dan wordt een talent niet onherroepelijk de deur gewezen. Wel is het aanleiding voor zorg en kijken ze of andere kwaliteiten voldoende kunnen compenseren om toch waardevol te zijn. Ook wordt diegene geconfronteerd met data en beelden. Waarom geeft een speler na drie mislukte acties op? Waarom verbetert diens sprintsnelheid niet? Of waarom is zijn vetpercentage steeds net wat te hoog?

‘Ander soort intelligentie’

Of voetbaltalenten tegenwoordig slimmer moeten zijn? Sportpsycholoog Rico Schuijers wil dat niet zo zeggen. “Dat ligt eraan hoe je ‘slim’ definieert”, stelt hij. “Bekend is dat voetballers over het algemeen geen gymnasiasten zijn, maar ze hebben vaak een ander soort intelligentie. Ze kunnen vooruitdenken, hebben een goed ruimtelijk inzicht en zijn in staat om snel beslissingen te nemen.”

Ook Castien is voorzichtig: “Al was het vroeger wel zo dat ‘slimme’ voetballers het in de jeugd vaak aflegden tegen hun fysiek sterkere leeftijdsgenoten, waardoor ze er eerder mee stopten of werden afgewezen. Door nu vroeg inzichtelijk te hebben wat een slimme voetballer is, kunnen we dat voorkomen.”

AZ omarmt de methode van BrainsFirst, net als PSV en diverse clubs in de Premier League, Bundesliga en La Liga. Of het de sleutel naar succes is? Castien pleit voor nuance. “AZ is er succesvol mee”, zegt hij. “Maar onze bijdrage daarin is misschien maar 10 procent. We leren ons brein in ieder geval wel steeds beter te waarderen.”

Lees ook:

Wouter Goes is het nieuwste product van AZ’s talentenfabriek: “Ik besef nog niet wat er allemaal gebeurt”

De jeugdopleiding van AZ draait op volle toeren. Verdediger Wouter Goes (18) oogst veel lof.