Klein verslag
Geen genade voor 96-jarige 'boekhouder van Auschwitz'
Noem je het clementie? Gratie? Genade? Hoe het ook zij, de 96-jarige Oskar Gröning kreeg het niet.
Hij moet zitten, vier jaar. Zijn verzoek om clementie, gratie, genade werd door de Duitse staat, in de persoon van de minister van justitie van de deelstaat Nedersaksen, afgewezen. In Nedersaksen, in de stad Lüneburg werd hij veroordeeld. Men mag aannemen dat deze gevangenisjaren zijn laatste levensjaren zijn.
Oskar Gröning zag ik in juni 2015 de rechtszaal binnenkomen, achter een looprek. Hij droeg een paarse mouwloze pullover over een vaal overhemd. Men noemde hem 'de boekhouder van Auschwitz'. Zijn taak bestond erin om in het kamp bezittingen van de gedeporteerden te onderzoeken op geld en waardepapieren en die voor de SS te registreren. Toen was hij begin twintig.
Nog geen oorvijg
Aangeklaagd en veroordeeld werd hij voor medeplichtigheid aan de moord op driehonderdduizend Hongaarse Joden. Gröning had zijn werkzaamheden in Auschwitz niet ontkend. Al had hij nog geen oorvijg uitgedeeld. Tijdens het proces uitte hij berouw en spijt.
Vier jaar cel. Zijn verdediger vocht het vonnis aan, zijn cliënt zou medisch te zwak zijn voor een verblijf in het gevang. Maar een medisch en psychiatrisch onderzoek wees anders uit. Bovendien beschikte de gevangenis in Uelzen over medische verzorging.
Als laatste redmiddel had Gröning om clementie gevraagd, en ook die werd hem ontzegd.
Was dat terecht?
Het eenvoudige antwoord is ja.
Alle wegen van de rechtsgang zijn correct bewandeld. Maar is een eenvoudig antwoord bevredigend?
Ik moest in deze zaak sterk aan Jules denken, Jules Schelvis, die in april 2016 overleed. Ik denk aan hem en aan die bewuste dag in mei van 2011. De dag waarop Ivan Demjanjuk, toen 91, in München schuldig werd verklaard en veroordeeld voor medeplichtigheid aan de moord op 34.000 hoofdzakelijk Nederlandse Joden in Sobibor. Jules was in dat kamp geweest, een vernietigingskamp, hij verloor er zijn innig geliefde Rachel. In het proces tegen kampbewaker Demjanjuk, dat anderhalve tergende jaren zou duren, was Jules een van de medeaanklagers. En nu was er eindelijk dat vonnis. Ik knielde in die rechtszaal naast hem neer. Jules was in tranen. De missie was volbracht.
In zijn slotverklaring had Jules de rechter gevraagd om Demjanjuk schuldig te verklaren, en hem niet te straffen. Dat was zijn diepste humanistische wens. Demjanjuk kreeg vijf jaar, maar werd hangende een hoger beroep in een verpleeghuis ondergebracht, waar hij voortijdig zou overlijden.
Zonder Demjanjuk, die - en dat was een unicum - werd veroordeeld niet op bewezen individuele daden, maar op grond van zijn dienstbetrekking, zonder dat Demjanjukvonnis had Oskar Gröning nooit voor de rechter gestaan.
Goedkoop
Hij was wel de allereerste van de hoogbejaarden die ook werkelijk achter de tralies moet. Sommigen vinden die late strengheid van de Duitse staat nu goedkoop. Er is veel te lang coulantie getoond, toen die strengheid wel geboden was.
Genade, gratie of clementie is geen vergeving, geen verschoning. Zonder schuld is er geen genade. Maar genade verlenen is ten diepste menselijk, en ook een overheid misstaat die menselijkheid niet.
